Głos regionów i zainteresowanych stron
10 maja 2021 roku odbyło się webinarium „Wykonanie Planów Strategicznych Wspólnej Polityki Rolnej: głos regionów i zainteresowanych stron” zorganizowane przez Europejską Sieć na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (ENRD) w ścisłej współpracy z przedstawicielami Komisji Europejskiej.
Wydarzenie poświęcone zostało udziałom regionów oraz pozostałych zainteresowanych stron w przygotowaniach do przyszłych planów strategicznych Wspólnej Polityki Rolnej.
Obecnie trwające prace i toczące się rozmowy trójstronne zmierzają do zakończenia negocjacji nowej Wspólnej Polityki Rolnej, której ramy oparte będą na 9 szczegółowo określonych celach społecznych, środowiskowych oraz gospodarczych, a także 1 celu przekrojowym wiedza
i innowacje.
Wszystkie państwa członkowskie zostały zobowiązane do przygotowania własnych planów strategicznych, które określą ukierunkowanie finansowania Wspólnej Polityki Rolnej na konkretne cele oraz sposób, w jaki plany przyczynią się do realizacji celów Unii Europejskiej.
Nowa unijna polityka rolna ma zredukować szkodliwe oddziaływanie rolnictwa na środowisko naturalne oraz bioróżnorodność, zapewniając jednocześnie wystarczającą ilość przystępnej cenowo żywności oraz jej bezpieczeństwo w kontekście nasilających się zmian klimatycznych. Kryzys klimatyczny, kryzys bioróżnorodności, luka cyfrowa oraz technologiczna, systematycznie wyludniające się obszary wiejskie stanowią obecnie największe zagrożenie dla utrzymania i rozwoju europejskich gospodarstw rolnych.
Przyszła Wspólna Polityka Rolna ma odchodzić od modelu finansowania, w którym 80% wsparcia dochodu trafia do zaledwie 10% beneficjentów, bardzo często właścicieli ziemskich oraz dużych przedsiębiorstw zarządzających rozległymi gruntami, z pominięciem samych rolników. System powinien działać na rzecz zwiększania dochodów rolników, a pomagać w osiągnięciu tego celu mają między innymi ekoprogramy, nagradzające działania zorientowane na ekologiczne rolnictwo (planowana wysokość środków na ten cel ma wynosić ok 40mld €).
Skuteczne wdrażanie nowej Wspólnej Polityki Rolnej będzie zależało w dużym stopniu od udziału w tym procesie samych regionów oraz zainteresowanych stron. Państwa członkowskie powinny aktywnie angażować swoje regiony w przygotowywanie planów strategicznych, ich wdrażanie a następnie proces monitorowania zmian. Istotnym będzie zachowanie spójności strategii krajowej, przy jednoczesnym uwzględnieniu elementów o znaczeniu regionalnym. Rola interesariuszy w tym procesie będzie szczególnie ważna w kontekście większej ambicji zakładanych przez Komisję Europejską celów oraz w kontekście nowych instrumentów, takich jak wspomniane ekoprogramy. Plany strategiczne, w tym wskaźniki rezultatu i cele, będą ustanawiane dla terytorium całego kraju, z możliwością regionalnego zróżnicowania.
Uznając fachową wiedzę oraz specjalistyczne, właściwe każdemu regionowi doświadczenie w dziedzinie rolnictwa, Komisja Europejska stwarza władzom regionalnym możliwość udziału w zaprojektowaniu oraz wdrożeniu elementu planów strategicznych WPR. Spójność powinna zostać zapewniona na szczeblu krajowym. Reforma unijnej polityki rolnej ma zachować jej wspólny dla wszystkich krajów UE wymiar, a jednocześnie zapewnić większą elastyczność wraz z możliwością uwzględnienia specyfiki każdego z państw i jego regionów przy opracowaniu planów strategicznych. Poza 9 szczegółowymi oraz 1 przekrojowym celem, wspólny charakter WPR jest gwarantowany m.in. przez zestaw uniwersalnych definicji, zestaw rodzajów interwencji, wskaźników, czy też poprzez elementy wyodrębnienia budżetu.
Nowa Wspólna Polityka Rolna musi gwarantować spójność pomiędzy 27 strategicznymi planami państw członkowskich. W zaleceniach Komisji Europejskiej opublikowanych dla każdego z krajów UE w grudniu 2020 roku przeanalizowano cele szczegółowe WPR oraz wskazano aspekty, w tym także regionalne, na które władze krajowe powinny zwrócić szczególną uwagę. Wydane rekomendacje posłużą za punkty odniesienia dla oceny planów strategicznych Wspólnej Polityki Rolnej.
Przyszłe plany strategiczne WPR będą miały kluczowe znaczenie dla promowania i wdrażania zrównoważonych praktyk w gospodarstwach rolnych. Będą określać interwencje zaprojektowane specjalnie na potrzeby krajowego rolnictwa, w oparciu o lokalne normy i potrzeby. Interwencje mają przede wszystkim wspierać rolników we wdrażaniu zrównoważonych praktyk, dostosowanych do zmieniającego się klimatu, potrzeb środowiska, zapobiegania dalszej utracie różnorodności biologicznej, a także ochrony roślin i poprawy dobrostanu zwierząt.
Komisja Europejska będzie podejmować działania na rzecz odejścia od systemu, w którym funkcjonują różne instrumenty wdrażania dla I Filaru oraz II Filaru WPR.
Plany strategiczne WPR muszą uwzględniać cele i zadania określone w Europejskim Zielonym Ładzie, strategii „Od pola do stołu” oraz strategii na rzecz bioróżnorodności. Państwa członkowskie dokonają oceny sytuacji oraz określą działania oparte na wspólnym zestawie wskaźników i celów pośrednich. Każdy cel powinien mieć określoną przez państwo członkowskie strategię interwencji, a także wskazywać środki i inne zasoby, które zostaną na jego realizację przeznaczone. Państwa członkowskie w planach strategicznych mogą uwzględniać wkład innych zasobów, poza środkami oferowanymi w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, takie jak środki krajowe, czy synergie i komplementarność z innymi politykami oraz funduszami. W nowej perspektywie finansowej WPR miałaby być wdrażana w oparciu o ocenę osiąganych efektów oraz realizowanych celów, nie zaś o zasadę zgodności realizowanych działań z ustalonymi na poziomie przepisów unijnych szczegółowymi wymaganiami.
Obecnie Komisja Europejska wskazuje, że formalne przedłożenie planów strategicznych WPR przez państwa członkowskie powinno nastąpić do 31 grudnia 2021 roku. Plany strategiczne poddane zostaną ocenie Komisji Europejskiej, a następnie zatwierdzeniu w drodze aktu wykonawczego. Podsumowania 27 krajowych planów strategicznych podlegać będą publikacji.
Komisja Europejska proponuje powołanie Komitetu Monitorującego na potrzeby konsultacji projektu planu, przed jego przedłożeniem do zatwierdzenia. Proponuje się również ustanowienie komitetów monitorujących w regionach, które zapewnią zaangażowanie właściwych interesariuszy i władz publicznych w proces wdrażania, a jednocześnie odegrają kluczową rolę w połączeniu działań na rzecz rozwoju rolnictwa z dyskusją polityczną na europejskim szczeblu.
Obecnie wskazuje się, że rok 2022 poświęcony będzie ocenie planów i współpracy z państwami członkowskimi w tym zakresie, a wdrażanie nowej Wspólnej Polityki Rolnej rozpocznie się od 1 stycznia 2023 roku.
