Farm to Fork – budowanie systemów żywnościowych
Od 15 do 16 października 2020 roku trwała konferencja „Od pola do stołu - Wspólne budowanie zrównoważonych systemów żywnościowych”.
Zgromadziła strony zainteresowane pomocą w kształtowaniu polityki Unii Europejskiej w kierunku ustanowienia nowych standardów naturalnej żywności, której produkcja nie będzie przyczyniać się do degradacji środowiska naturalnego, a jednocześnie będzie dostępna dla wszystkich.
Zainteresowane strony w całym łańcuchu wartości żywności, władze publiczne, organizacje międzynarodowe i organizacje społeczeństwa obywatelskiego, a także opinia publiczna zostali zaproszeni do udziału w debacie na temat, jak możemy się przyczynić do wdrażania nowej strategii na rzecz uczciwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego.
Bardzo ważną częścią nowej reformy będą tzw. ekoprogramy, które zachęcą rolników do podwyższania standardów produkowanej żywności oraz upraw sprzyjających pochłanianiu dwutlenku węgla przez glebę. Mają stanowić główne narzędzie osiągania zakładanych przez strategię celów m.in. w zakresie dobrostanu zwierząt.
Strategia wymaga jasnego określenia pozycji konsumenta, a więc postrzegania łańcucha dostaw w kontekście wychodzącym poza samo rolnictwo, jeśli ma osiągać cele, które są wspólne zarówno dla sektora rolno-spożywczego, jak i jego ostatecznego odbiorcy.
Zrównoważone, bezpieczne łańcuchy żywności wymagają uwzględnienia potrzeb oraz pozyskania konsumentów, którzy poprzez dokonywane wybory budują ich podstawy i determinują dalszy kierunek rozwoju.
Potrzebujemy polityki na poziomie rządowym, która pozwoli edukować konsumentów świadomych oddziaływania sektora żywności na środowisko. Bardziej świadomi konsumenci kształtują konkurencyjność unijnych produktów rolno-spożywczych, co będzie miało ostatecznie wpływ na dochody rolników, którzy powinni być w stanie odpowiedzieć na tego rodzaju popyt. Jako najważniejsze determinanty zrównoważonych systemów żywienia w ocenie konsumentów wskazuje się aspekty zdrowotne oraz odżywcze, które mają większe znaczenie od oddziaływania klimatyczno-środowiskowego. Nastawienie konsumentów do zrównoważonych systemów żywności może przyspieszyć transformację, choć koszty takiej żywności, jej dostępność oraz właściwe informowanie są w tym aspekcie największym wyzwaniem. Należy również ściśle współpracować z organizacjami konsumenckimi.
Badania naukowe i innowacje są kluczowymi czynnikami wspierającymi zrównoważone systemy żywnościowe, niezbędne do osiągnięcia celów Strategii od pola do stołu (redukcja stosowanych pestycydów, środków przeciwdrobnoustrojowych, redukcja utraty składników odżywczych – do 50%, ograniczenie stosowania nawozów o co najmniej 20%, osiągnięcie poziomu 25% organicznych gruntów rolnych – w 2018 roku średnia w UE wyniosła 7.7%)
Powołane Europejskie Partnerstwo Innowacyjne na rzecz Produktywności i Zrównoważonego Rozwoju Rolnictwa ustanawia bezpośrednie powiązanie między naukowcami, a rolnikami i leśnikami, a więc łączy ze sobą także dwie polityki – WPR oraz badania i innowacje wpisujące się w program Horyzont.
W ramach Programu Horyzont 2020 funkcjonuje 190 projektów skierowanych do sektora rolnego oraz leśnego (1 mld €), w tym 29 sieci tematycznych.
Badania i innowacje są obecnie koniecznością na wszystkich poziomach systemu łańcucha żywnościowego. Rolnicy potrzebują wsparcia we wdrażaniu metod rolnictwa ekologicznego ale także muszą mieć dostęp do zaopatrzenia i środków, które są odpowiednie dla wdrażania tego rodzaju rolnictwa, by móc stworzyć detaliczne łańcuchy wartości dla konsumentów wymagających produktów ekologicznych.
Transformacja systemu żywnościowego, jeśli ma przynosić pożądane skutki w skali nie tylko europejskiej, ale docelowo także globalnej, musi dysponować właściwymi narzędziami zdolnymi zwalczać problem żywnościowego ubóstwa, który dotyczy obecnie ok. 2 mld ludzi na całym świecie. Osiągnięcie tego celu wymaga także współpracy wykraczającej poza granice samej UE.
Budowanie ram prawnych dla transformacji systemu żywnościowego
Oliver de Schutter, Współprzewodniczący Międzynarodowego Panelu Ekspertów ds. Zrównoważonych Systemów Żywnościowych:
Celem Komisji Europejskiej jest ustanowienie trwałego, zrównoważonego systemu żywnościowego, który będzie miał neutralny lub pozytywny wpływ produkcji żywności na środowisko, zapewni bezpieczeństwo żywności przy zachowaniu standardów zdrowia publicznego, przy jednoczesnym zachowaniu przystępności cenowej. Nowy system ma docelowo generować sprawiedliwsze korzyści gospodarcze, wspierać sektor konkurencyjności oraz zapewniać integralność jednolitego rynku.
Komisja zamierza opracować kluczowe elementy ram prawnych dla nowego systemu żywnościowego i przedstawić wniosek ustawodawczy przed końcem 2023 roku – do tego czasu będzie wspierać dyskusję na ten temat w oparciu o kodeks postępowania odpowiedzialnych łańcuchów dostaw żywności, w celu dostosowania prawodawstwa. Takie działanie będzie wspierać spójność polityki na szczeblu unijnym i krajowym i włączy zrównoważony rozwój do wszystkich polityk związanych z żywnością.
Jedną z kluczowych wartości dodanych Strategii od pola do stołu ma być wprowadzenie różnych polityk sektorowych. Zostanie wprowadzona certyfikacja i ujednolicone etykietowanie, a także stosowane zachęty dla podmiotów sektora rolno-spożywczego, które pozwolą im czerpać korzyści ze zrównoważonych praktyk. Nowy model oznaczania żywności powinien uwzględniać aspekty zdrowotne, ekologiczne i społeczne.
Jaana Husu-Kallio, Stały Sekretarz, Ministerstwo Rolnictwa i Leśnictwa, Finlandia:
Funkcjonuje 7 kluczowych wymiarów społecznej odpowiedzialności biznesu w łańcuchu dostaw żywności z punktu widzenia legislacji oraz wdrażania nowych przepisów:
środowisko naturalne, wymiar społeczny, odżywianie, bezpieczeństwo produktu, opieka społeczna, dobrostan zwierząt, odpowiedzialność ekonomiczna, obecność na lokalnych rynkach.
Przepisy i administracja muszą gwarantować, że żywność będzie produkowana przy minimalnym użyciu środków przeciwdrobnoustrojowych oraz pestycydów, musi zapewnić monitoring danych dla udowodnienia zgodności, podnieść poziom dobrostanu zwierząt, oprzeć systemy żywnościowe na produktywnej współpracy, poprawić rentowność sektora rolno-spożywczego.
Wdrożenie Strategii od pola do stołu wymaga uwzględnienia zasady pomocniczości, dokonania oceny skutków, która będzie uwzględniać nie tylko dane naukowe do oceny ryzyka ale także historię stosowania antybiotyków, nawozów, pestycydów oraz obszary ekologiczne w krajach członkowskich.
Należy wdrażać wnioski o charakterze nie ustawodawczym, ponieważ nie wszystko wymaga ustawodawstwa (dobre praktyki w zarządzaniu, w rolnictwie, wzajemna analiza porównawcza na szczeblu krajowym wewnątrz Wspólnoty)
Harmonijne prawodawstwo UE może zapewnić właściwe stosowanie wymogów we wszystkich państwach członkowskich, co przełoży się na właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Znowelizowane zasady dotyczące oznaczeń pochodzenia geograficznego powinny być spójne z zasadami oznaczania pochodzenia geograficznego produktu w obowiązującym prawodawstwie. Należy zharmonizować prawodawstwo w zakresie dobrostanu zwierząt (podstawa zapobiegania chorobom), w tym weterynaryjnych produktów leczniczych i żywności leczniczej.
Marco Settembri, FoodDrinkEurope:
FoodDrinkEurope reprezentuje europejski przemysł spożywczy, który stanowi największy sektor wytwórczy UE pod względem obrotów i zatrudnienia. Zrzesza 249 000 przedsiębiorstw, zatrudniając niemal 5 mln pracowników.
Europa potrzebuje dziś zrównoważonych systemów żywienia, które będą bardziej odporne na przyszłe kryzysy zdrowotne, recesje i zmiany klimatyczne. Zwiększenie trwałości systemów żywnościowych wymaga wspólnej wizji, systematycznego podejścia we wdrażaniu pierwszej, wspólnej polityki żywieniowej, oceny i wspólnego działania, upodmiotowienia i włączenia społecznego.
Działania należy jednoczyć zgodnie z polityką Unii Europejskiej, a nie pojedynczych państw członkowskich. Osiągnięcie celu zrównoważenia systemu żywnościowego wymaga współpracy i stosowania systemu współwłasności (niemożliwym jest osiągnięcie tego celu przez pojedyncze podmioty, konieczny jest dialog między Komisją, krajami członkowskimi oraz pozostałymi interesariuszami). Osiągniecie celów wymaga wspólnego wypracowania zharmonizowanych unijnych definicji, standardów i metodologii działania.
Należy wypracować systemy, które pozwolą zidentyfikować obszary wymagające zmiany modelu zarządzania. Przejrzystość systemu umożliwi identyfikowanie luk oraz wprowadzanie koniecznych zmian.
