Program Horyzont Europa - ogólne informacje
Zatwierdzony w kwietniu 2019 roku nowy Program Horyzont Europa będzie kontynuował działania zainicjowane przez poprzednie programy ramowe na rzecz integracyjnych i innowacyjnych społeczeństw.
Postęp technologiczny, globalne łańcuchy dostaw, rozwój cyfrowych mediów - to, i wiele innych sprawia, że odległości między regionami maleją ale równoczesne wyzwania, z jakimi przychodzi się mierzyć Unii Europejskiej, postrzegamy jako coraz większe.
Aby móc realnie wpływać na jakość życia całych społeczności należy szukać rozwiązań i stawiać cele, w których zarówno sektor publiczny, jak i prywatny będą wspólnie działać na rzecz eliminowania barier rozwojowych. Współpraca jest od dawna najskuteczniejszym narzędziem do osiągania wzajemnych korzyści, dlatego też Unia Europejska sprzyja działaniom na rzecz łączenia sił różnych sektorów, aby budowane partnerstwa miały realny wpływ na tworzenie trwałych łańcuchów wartości.
Jednym z przełomowych, i jak dotąd największych programów Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych oraz innowacji, jest przyjęty w 2013 roku program Horyzont 2020, dzięki któremu możliwy będzie ich transfer ze sfery badawczej na rynek. Ponad 80 mld € przez 7 lat trwania programu (2014-2020) zostanie przeznaczone na działania zmierzające do inteligentnego i trwałego wzrostu gospodarczego, który będzie sprzyjał włączeniu społecznemu. Program wesprze innowacyjne przedsiębiorstwa i środowiska naukowe w podnoszeniu konkurencyjności Europy, tworzeniu nowych miejsc pracy i podwyższaniu standardu życia w strategicznych obszarach z korzyścią dla całej Wspólnoty.
Programy na rzecz inwestycji w zakresie badań naukowych i innowacji nie skończą się wraz z Horyzontem 2020. Zatwierdzony w kwietniu 2019 roku nowy Program Horyzont Europa będzie kontynuował działania zainicjowane przez poprzednie programy ramowe na rzecz integracyjnych i innowacyjnych społeczeństw. Wyzwania społeczno-ekonomiczne, takie jak nasilające się gospodarcze współzależności, wykluczenie społeczne, nieproporcjonalne przepływy migracyjne wewnątrz Wspólnoty i wiele innych wymagają wypracowania wspólnego podejścia na rzecz znoszenia nierówności, zarówno pomiędzy krajami, jak i w ich obrębie. Nierówności hamują rozwój społeczny i gospodarczy, degradując potencjał badań naukowych i innowacji. W latach 2021-2027 Horyzont Europa będzie skoncentrowany na umacnianiu bazy naukowej oraz technologicznej europejskiej przestrzeni badawczej, zwiększaniu europejskich zdolności konkurencyjności i liczby miejsc pracy oraz realizacji priorytetów obywateli Unii. Komisja Europejska planuje wstępnie przeznaczyć na nowe inwestycje ok. 100 mld € (ok. 3,3% całego budżetu Wspólnoty). Planowane korzyści to przede wszystkim przyciąganie najbardziej utalentowanych naukowców, wzmocnienie europejskiego sektora badań naukowych i innowacji, tworzenie nowych możliwości rynkowych, transnarodowa mobilność, finansowanie projektów na zasadach konkurencji, wymiana i tworzenie sieci w wymiarze międzynarodowym.
Wstępna struktura programu będzie oparta na trzech filarach:
I – Baza naukowa – umacnianie i rozwój doskonałości unijnej bazy naukowej
II – Globalne wyzwania i europejska konkurencyjność przemysłowa - klastry
III – Innowacyjna Europa – stymulowanie przełomowych odkryć tworzących rynki oraz ekosystemów sprzyjających innowacyjności
Głównym celem Polski Horyzoncie Europa będzie pozyskanie 3% budżetu przeznaczonego na program, co odpowiadałoby obecnemu poziomowi udziału finansowego Polski w unijnym budżecie oraz taki sam udział procentowy polskich naukowców w nowym programie – to ok. 1mld PLN rocznie na nowe badania naukowe i dodatkowe finansowanie dla naszych naukowców. Środkiem do osiągnięcia celu ma być budowa sieci partnerstw w sposób, który umożliwi udział polskich instytucji naukowych w konsorcjach wygrywających projekty, co wymaga również stworzenia szeregu nowych instrumentów, zreformowania obecnie funkcjonujących oraz zmiany systemu wynagradzania naukowców, co stanowi obecnie jedną z głównych barier udziału w Horyzoncie Europa oraz jedną z najczęściej podnoszonych przez ekspertów różnych dziedzin kwestii – brak odpowiednich mechanizmów wynagradzania beneficjentów może stanowić potencjalny czynnik demotywujący, ponieważ nakład pracy związany z przygotowaniem i wdrożeniem projektu przez badaczy będzie niewspółmiernie większy, niż ich potencjalne zyski z udziału w programie.
Głównym kryterium finansowania będzie naukowa doskonałość zgłaszanych do programu projektów, w związku z czym większe znaczenie będzie miało programowanie strategiczne oraz wspólne ustalanie zakresu tematycznego badań. Z pomocą przyjdzie także instrument Seal of Excellence, dzięki któremu projekt, który mimo wysokiej oceny nie zostanie zrealizowany ze środków Horyzontu Europa ze względu na ograniczenia finansowe programu, będzie mógł zostać sfinansowany ze środków funduszy strukturalnych. Przewiduje się również, że niewykorzystane środki tych funduszy będzie można przekazywać na rzecz Horyzontu Europa. Polska musi wypracować własne priorytety i konkursy ogłaszane w obszarach naszych największych możliwości, w których będzie mogła konkurować na równi z innymi państwami.
Lepsza synergia działań krajowych i europejskich, większe doświadczenie projektowe, z którym będzie można wyjść naprzeciw oczekiwaniom zwiększającej się liczby beneficjentów, system korzystnego wynagradzania polskiej kadry naukowej, rozwój działalności Krajowego Punktu Kontaktowego, który będzie głównym ośrodkiem pomocy w staraniach o dofinansowanie projektów to tylko kilka najważniejszych kierunków działań, które podejmujemy na rzecz przygotowania Polski do programu Horyzont Europa.
