Budowanie długotrwałej wizji dla obszarów wiejskich
Webinarium w ramach Europejskiego Tygodnia Regionów i Miast „Budowanie długotrwałej wizji dla obszarów wiejskich” odbyło się 13 października 2020 roku.
Potrzeba określenia czynników stymulujących zmiany i transformacje na obszarach wiejskich oraz w relacjach miejsko-wiejskich, a także na stopień ryzyka związanego z brakiem odpowiedniej reakcji na takie czynniki stanowi kluczowy element wszelkich działań rozwojowych oraz podstawę do dalszej dyskusji na temat długoterminowej wizji dla europejskich obszarów wiejskich.
Obszary wiejskie zajmują 76% terytorium Unii Europejskiej, które zamieszkuje 26% ludności UE (116 mln). Koncentrują 15% wszystkich miejsc pracy wewnątrz wspólnoty, odpowiadając za 13% wartości dodanej brutto UE.
Zróżnicowanie europejskich obszarów wiejskich kreuje wiele możliwości i jednoczesnych wyzwań, których charakter wynika z regionalnego umiejscowienia w stosunku do funkcjonalnych obszarów miejskich (wewnątrz obszarów miejskich, na zewnątrz obszarów miejskich w ich bliskiej odległości, oddalone od obszarów miejskich). Wszystkie mają własne, właściwe dla swojego położenia trudności, takie jak utrata tożsamości wiejskiej, działania koncentrujące się wyłącznie na obszarach miejskich w związku z ich bliskością, brak dogodnego usytuowania dla potencjalnych przedsiębiorców ze względu na odległość od ważnych ośrodków miejskich, wysokie koszty usług bądź ich niedostępność, czy wreszcie brak dostępu do szybkiego Internetu (problem 40% populacji obszarów wiejskich), niskie dochody oraz wyzwanie regionów kurczących się demograficznie (59% ludności wiejskiej zamieszkuje regiony wyludniające się).
Zdecydowana większość obszarów wiejskich pozostaje w silnej współzależności z funkcjonalnymi obszarami miejskimi, należy więc szukać tutaj możliwości stworzenia symbiozy na rzecz ich wzajemnego rozwoju, szczególnie istotnej w przypadku ekonomicznych kryzysów, które powodują nagły i gwałtowny spadek wzrostu, pogłębiając międzyregionalne nierówności.
Obszary wiejskie wymagają działań zgodnych z ich specyfiką i środowiskiem, które pomogą stworzyć możliwości związane z ich umiejscowieniem, ponieważ rolnictwo nadal nie stanowi dominującej działalności na obszarach z przewagą obszarów wiejskich (w 2014 roku wartość dodana brutto z sektora przemysłowego wyniosła 30,7%, z sektora usług – 65,4%). Zróżnicowanie gospodarcze nie jest jednak decydującą przesłanką dla pełnego wykorzystania potencjału rozwojowego obszarów wiejskich.
Należy dążyć do zrównoważenia wszystkich sektorów gospodarki oraz wzmacniania łańcuchów wartości w sektorach strategicznych, podejmując tym samym działania zapisane w polityce Europejskiego Zielonego Ładu.
Należy zachęcać obszary wiejskie, w tym również obszary oddalone od ośrodków miejskich do budowania potencjału w ramach strategii specjalizacji, dedykowanych tym obszarom (mobilizacja czystej gospodarki opartej na obiegu zamkniętym, budowanie zrównoważonej, inteligentnej mobilności itp.)
Transformacja obszarów wiejskich zawiera się między innymi w priorytetach europejskiej polityki spójności, która działa na rzecz redukcji i znoszenia występujących dysproporcji pomiędzy regionami (wskazuje się, że zdecydowana większość inwestycji na obszarach wiejskich widoczna jest w regionach słabiej rozwiniętych – ok. 60% alokacji, podczas gdy regiony lepiej rozwinięte inwestują znacznie mniej – jedynie ok. 9% alokacji). W przypadku finansowania rozwoju regionalnego pochodzącego z Funduszu Spójności, unijne inwestycje w rozwój obszarów wiejskich stanowią 25,4% wszystkich wspólnotowych instrumentów, dedykowanych temu obszarowi (łącznie ok. 40 mld €).
Rozwój obszarów wiejskich należy rozważać kompleksowo, w powiązaniu z możliwościami oraz wyzwaniami kreowanymi przez funkcjonujące megatrendy:
- Demograficzne (włączenie osób starszych do gospodarki, integracja migrantów dla redukcji wyludnienia, wyższe koszty i utrudniony dostęp do usług)
- Środowiskowe (korzyści wynikające z dostępu do odnawialnych źródeł energii, gospodarka o obiegu zamkniętym, wykorzystanie bioróżnorodności, lokalna transformacja gospodarcza)
- Technologiczne (brak dostępu do Internetu Szerokopasmowego, konieczność podnoszenia kwalifikacji zawodowych w obliczu automatyzacji sektora)
- Globalizacja (rosnąca konkurencja ze strony wschodzących rynków, możliwość otwarcia na zagranicznych inwestorów, szanse na stworzenie wewnętrznej sieci powiązań dla przedsiębiorców).
Polityka Spójności po 2020 roku będzie miała dodatkowy cel, który zakłada, że podstawą inwestycji terytorialnych na obszarach wiejskich będą zrównoważone oraz zintegrowane strategie rozwoju. Inwestycje, które Komisja Europejska będzie wspierać na obszarach wiejskich muszą być uruchamiane przez wielosektorowe strategie rozwoju, projektowane w ramach odpowiedzialności lokalnych władz, budowane z pomocą wielopoziomowego zarządzania oraz z udziałem zainteresowanych stron.
Więcej na ten temat:
https://euregionsweek2020-video.eu/video/building-a-long-term-vision-for-rural-areas
Raport:
https://www.oecd.org/regional/rural-well-being-d25cef80-en.htm
