Regionalny portal informacyjny Wrota Warmii i Mazur

Plan dla lokalnych systemów ekoinnowacji

Konferencja pt. „iWATERMAP – a blueprint for place-based innovation ecosystems” („iWATERMAP – plan dla lokalnych systemów ekoinnowacji”) z udziałem przedstawicieli Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego, Prezydencji Czeskiej oraz wybranych regionów europejskich odbyła się 15 listopada 2022 roku.

• iWATERMAP – realizowany do maja 2023 roku projekt międzyregionalnej współpracy na rzecz poprawy polityki innowacji w sektorze wodnym oraz rozwoju mas krytycznych ekosystemów innowacji w sektorze technologii wodnych (m.in. problemy niedoboru wody, wydajności, wykorzystania wody w sektorze przemysłu, odzyskiwania wody ze ścieków, oczyszczania ścieków).
• Projekt oparto o 3 plany działania dla maksymalizacji skutków w następujących obszarach:

1. Zwiększenie masy krytycznej ekosystemu innowacji wodnych.
2. Rozwój talentów i szkolenia w zakresie umiejętności.
3. Współpraca międzyregionalna.

• Wskazuje się, że wymienione obszary są w dużym stopniu zbieżne z przewodnimi inicjatywami numer 3 i 4 Nowego Europejskiego Planu na rzecz Innowacji (NEIA).

Komisja Europejska:

Inicjatywa przewodnia numer 3 „Przyspieszenie i wzmocnienie innowacji w europejskich ekosystemach innowacji w całej UE oraz zajęcie się przepaścią innowacyjną”. Inicjatywa ma na celu wspieranie tworzenia i łączenia regionalnych dolin innowacji oraz pomoc państwom członkowskim we wspieraniu innowacji
w regionach poprzez wykorzystanie polityki spójności i Programu Horyzont Europa.

Wskazywane problemy w ramach inicjatywy przewodniej numer 3:

• zwiększająca się międzyregionalna przepaść innowacyjna,
• brak optymalizacji absorpcji innowacji i technologii, w tym poprzez powiązania międzyregionalne,
• pomimo istniejących struktur i usług, złożony i rozdrobniony europejski ekosystem innowacji utrudnia innowatorom wykorzystanie wsparcia i możliwości,
• niewykorzystany potencjał regionalnych ekosystemów innowacji.

Inicjatywa przewodnia numer 4 „Wspieranie, przyciąganie i zatrzymywanie talentów związanych z głębokimi technologiami”.

Wskazywane problemy w ramach inicjatywy przewodniej numer 4:

• wykwalifikowani naukowcy przenoszą się z Europy do Stanów Zjednoczonych Ameryki, co stawia Europę w niekorzystnej sytuacji w kontekście wyścigu
  o zdobywanie i zatrzymywanie talentów,
• zmniejszająca się liczba ludności Unii Europejskiej w wieku produkcyjnym (zmiany demograficzne),
• wysoka koncentracja wykwalifikowanej kadry w głównych miastach państw członkowskich Unii Europejskiej, prowadząca do dysproporcji między potrzebami gospodarki, a dostępnością talentów,
• brak jednakowej dostępności sieci szkoleniowych i sieci przedsiębiorczości.

Działania w ramach „wideningu”, koncentrujące się na rozwiązaniu przepaści innowacyjnej:

• Inicjatywa Doskonałości (Excellence Initiative) na rzecz zwiększania doskonałości
  w instytucjach szkolnictwa wyższego z krajów wideningowych.
• Talenty ERA (ERA Talents) na rzecz zwiększenia przepływu wiedzy.
• Ośrodki doskonałości (Excellence hubs) na rzecz rozwoju lokalnych ekosystemów innowacji.
• Instrument „hop-on” („hop-on” Facility) na rzecz poszerzania sieci.
• Wzmocnienie sieci Krajowych Punktów Kontaktowych dla poprawy ilości i jakości wniosków.

Uwaga: Informacja oczekuje na potwierdzenie

Wskazuje się, że w Programie Prac na lata 2023-2024 („Poszerzanie uczestnictwa oraz wzmacnianie Europejskiej Przestrzeni Badawczej”) planuje się ogłoszenie konkursu (CSA), którego celem będzie podnoszenie doskonałości w nauce oraz tworzeniu wartości na uczelniach, a także zwiększenie globalnej widoczności i konkurencyjności (konkurencyjne wsparcie dla integracyjnych sojuszy uczelni na rzecz wspólnego programu badań naukowych i innowacji, wdrażanie Agendy Polityki Europejskiej Przestrzeni Badawczej, m.in. atrakcyjne kariery, transformacja cyfrowa, dzielenie się zasobami i infrastrukturą, 20% budżetu z przeznaczeniem na działania badawcze, nacisk na kraje wideningowe). W ramach konkursu przewidywany budżet wynosi
54 mln € (przewiduje się dofinansowanie 10-20 projektów). Zamknięcie konkursu – wiosna 2023 roku.

Synergie Programu Horyzont Europa z Polityką Spójności:

• 5 lipca 2022 roku Komisja Europejska wydała wytyczne dotyczące synergii.
• Podkreślono, że w najbliższym czasie ma zostać uruchomiona sieć i wspólnota ds. spójności, w ramach której każde państwo członkowskie będzie miało przedstawiciela ds. spójności oraz przedstawiciela ds. badań naukowych. Wspólnota będzie działać na rzecz dialogu z Komisją Europejską oraz wymiany praktyk między krajami UE. Inicjatywa zostanie powołana w ramach Forum ERA.

Omówione nowości dla synergii:

Seal of Excellence (Pieczęć Doskonałości) – nowości i wdrażanie:

• Obejmuje szereg doskonałych projektów badawczo-innowacyjnych wskazanych do finansowania.
• Pozwala na wykorzystanie mechanizmów Programu Horyzont Europa oraz wpływu gospodarczego na poziomie regionalnym.
• Projekty mogą otrzymać bezpośrednio, z pominięciem ponownej oceny jakościowej, finansowanie z EFRR lub EFS+ na zasadach Rozporządzenia w Sprawie Wspólnych Przepisów (CPR), tj. jedynie sprawdzenie określonych kryteriów kwalifikowalności, wkładu w realizację celów programu, priorytetów inteligentnej specjalizacji, wykonalności finansowej, czyli kwestie nieobjęte Pieczęcią Doskonałości.
• Zmiana ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych (art. 25a GBER) pozwala, pod pewnymi warunkami, na zwolnienie takiego wsparcia z obowiązku zgłoszenia pomocy państwa + Instytucje Zarządzające mogą stosować do tych operacji kategorie, maksymalne kwoty i metody kalkulacja kosztów kwalifikowalnych ustalone w ramach Programu Horyzont Europa.

Partnerstwa – nowości i wdrażanie:

• EFRR można uznać za wkład państwa członkowskiego w partnerstwa europejskie, pod warunkiem przestrzegania odpowiednich przepisów CPR oraz przepisów dotyczących poszczególnych funduszy.
• Organy wdrażające partnerstwo muszą być wyznaczone jako Instytucje Pośredniczące EFRR (CPR).
• Instytucje Zarządzające mogą zdecydować udzieleniu wsparcia bezpośrednio operacjom wybranym w ramach partnerstwa (CPR).
• Uwaga: Określone kroki administracyjne pozwalają na spełnienie wymogu unikania podwójnego deklarowania kosztów (więcej informacji w wytycznych dotyczących synergii – finansowanie skumulowane).

Możliwość przesunięcia:

• Zwalnia regionalne Instytucje Zarządzające z tworzenia pełnego systemu administracyjnego do oceny i śledzenia projektów.
• Dobrowolne przekazanie alokacji w ramach Polityki Spójności

- państwa członkowskie mogą wnioskować o przeniesienie do 5% środków z ich programu do Programu Horyzont Europa,

- przesunięte środki mogą dotyczyć wyłącznie przyszłych zobowiązań budżetowych,
a odpowiedni program EFRR musi zostać zmieniony, w tym także jego plan finansowy,

- inwestycje muszą przynosić korzyści przekazującemu państwu członkowskiemu/ regionowi,

- Komisja Europejska może sprzeciwić się wnioskowi o przesunięcie, jeżeli osiągnięcie celów programu EFRR byłoby zagrożone,

- do przekazywanych kwot zastosowanie mają zasady przyjmującego Funduszu/ Instrumentu UE.

• Przesunięcie wsteczne

W przypadku gdy Komisja Europejska nie podejmie zobowiązania prawnego w ramach Programu Horyzont Europa do dnia 31 sierpnia n+1, odpowiednie niewykorzystane zasoby mogą zostać przesunięte z powrotem do właściwych programów objętych Rozporządzeniem w sprawie Wspólnych Przepisów (CPR).

• Podkreślono ponadto, że w zakresie wspierania innowacji obecne działania Dyrekcji Generalnej Komisji Europejskiej ds. Gospodarki Morskiej i Rybołówstwa koncentrują się na łączeniu pomysłów badawczych z wpływem rynku oraz wspieraniu MŚP i start-upów w zakresie innowacyjnych projektów skupionych na niebieskiej gospodarce.
• Wskazuje się, że S3 ma kluczowe znaczenie dla tworzenia w regionach innowacyjnych partnerstw na rzecz osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, poprzez łączenie zrównoważonego środowiska, rozwoju gospodarczego i społecznego.
• Badane są synergie i możliwości skorzystania przez regiony z różnych ram finansowych, obejmujące m.in. programy krajowe i regionalne programy operacyjne, BlueInvest I, BlueInvest II (dedykowane sektorowi prywatnemu, w szczególności MŚP), InvestEU oraz finansowanie EBI/EFI, Instrument I3, INTERREG, LIFE.
• Międzyregionalna platforma współpracy w zakresie zrównoważonej niebieskiej gospodarki – interaktywne środowisko na rzecz wspierania realizacji S3 poprzez współpracę i międzyregionalne partnerstwa oraz promowania innowacji i inwestycji
  w partnerstwa międzyregionalne i łańcuchy wartości.

INTERREG Europe 2021-2027:

• Budżet programu na lata 2021-2027 – 379 mln €.
• Nowości:

- ustanowiono jeden przekrojowy priorytet – budowanie potencjału (capacity building),

- zwiększona elastyczność w zakresie działań pilotażowych (możliwa realizacja od początku trwania projektu),

- czas trwania – 4 lata (3 lata w fazie podstawowej, 1 rok w fazie uzupełniającej),

- rezultaty muszą zostać osiągnięte przed końcem fazy podstawowej; brak planu działania (z wyjątkiem regionów, które nie osiągnęły poprawy polityki w ciągu 3 lat).

• W ramach priorytetu przekrojowego wydzielono 6 obszarów tematycznych (Smart, Green, Connected, Social, Citizens, Governance).
• 80% dostępnego budżetu ma zostać przeznaczone na inwestycje w obszary: Smart, Green, Social.
• Drugie zaproszenie do składania wniosków ma zostać uruchomione 15 marca 2023 roku (zamknięcie zaproszenia – 9 czerwca 2023 roku).

Partnerstwo Water4All:

• Możliwości współpracy:

- składanie wniosków w ramach konkursów (raz do roku),

- poszerzenie konsorcjum możliwe na etapie II Umowy Grantowej (2024 rok) dla takich podmiotów, jak władze lokalne, sieci unijne, sieci regionalne/krajowe, organizacje prowadzące badania naukowe, właściwe ministerstwa i agencje.

- status obserwatora (udział w niektórych działaniach na zasadach dobrowolności, bez finansowania UE oraz związanych z nim zobowiązań umownych, lista partnerów mających status obserwatora jest co roku aktualizowana).

• W październiku 2022 roku opublikowano Strategiczny Program Badań i Innowacji na lata 2022-2025.

Stałe Przedstawicielstwo Republiki Czeskiej w Brukseli – Priorytety Czeskiej Prezydencji w zakresie badań i innowacji, w tym infrastruktura technologiczna:

• Priorytety Czeskiej Prezydencji dotyczą synergii w finansowaniu badań i innowacji
  w Europie oraz ekosystemu europejskiej infrastruktury.
• Deklaracja Praska w sprawie synergii w finansowaniu badań i innowacji w Europie,
  w której poruszono kwestie infrastruktur badawczych, Polityki Spójności UE, Partnerstw Europejskich oraz Misji UE, a także innowacji.
• W obszarze infrastruktur badawczych wskazano dwa istotne elementy:

1. Konkluzje Rady w sprawie infrastruktur badawczych (podkreślono m.in., ich istotną rolę w czasach kryzysu, kluczowe znaczenie ich długoterminowego zrównoważenia, rolę w zarządzaniu danymi naukowymi i transformacji cyfrowej, a także rolę infrastruktury technologicznej, jako integralnej części ekosystemu infrastruktur),
2. Deklarację z Brna, w której podkreślono m.in. kluczową rolę infrastruktur badawczych w procesach tworzenia polityki oraz w strategiach krajowych
   i regionalnych.

• Podkreślono, że w najbliższym czasie zostaną przyjęte następujące:

1. Konkluzje Rady w sprawie infrastruktur badawczych.
2. Konkluzje Rady w sprawie Nowego Europejskiego Planu na rzecz Innowacji.
3. Zalecenie Rady w sprawie zasad przewodnich w odniesieniu do waloryzacji wiedzy.

• Będą kontynuowane prace nad Europejską Ustawą o Chipach (European Chips Act).

Kraj Południowomorawski, Czechy:

• Wskazano na następujące problemy dotyczące zarządzania sektorem wody:

- brak profesjonalistów w dziedzinie gospodarki wodnej,

- niski prestiż sektora wodnego i jego wysoki poziom trudności.

- niskie wsparcie polityczne w tym obszarze,

- nieufność, wysoka rywalizacja w biznesie (niski poziom systematycznej współpracy),

- niska lub żadna zdolność firm prywatnych do finansowania projektów badawczo-rozwojowych,

- niezdolność firm prywatnych do współfinansowania projektów wspieranych przez państwowe agencje,

- brak zdolności naukowców do przenoszenia wyników badań teoretycznych do praktyki.

• Podkreślono, że prowadzone są prace nad utworzeniem nowego centrum eksperckiego (Brno), które będzie prowadzić działania na rzecz opracowania rozwiązań dla wskazanych wyzwań. Centrum ma docelowo objąć rolę lidera w Europie Środkowej oraz stworzyć klaster ekspertów i instytucji edukacyjnych, które będą wspólnie rozwijać strategie edukacyjne w zakresie rozwiązań dla przyszłych problemów związanych
  z zanieczyszczeniem wód.
• W marcu 2023 roku planowane jest w Czechach wydarzenie pt. ”EXPO Water in the Landscape”, którego celem będzie zwiększenie zainteresowania studiami oraz zatrudnieniem w branży gospodarki wodnej.

Uniwersytet Techniczny w Rydze (Łotwa):

• Wskazano następujące kwestie i problemy w obszarze budowania ekosystemu innowacji:

- brak długoterminowego zaangażowania w innowacje,

- sporadyczna i niesystematyczna współpraca między sektorami,

- niewystarczająca kadra zaangażowana w prace w sektorze wody,

- niewystarczająca świadomość o potencjale innowacyjnym wiedzy na uniwersytetach,

- należy wzmacniać związki z przemysłem,

- należy wykorzystać potencjał umiędzynarodowienia szkolnictwa wyższego,

- należy poprawić potencjał nauczycieli w edukacji zawodowej.

• Prace skupiają się na 4 głównych działaniach:

- mapowanie ekosystemu,

- łączenie interesariuszy (np. poprzez ścisłą współpracę uniwersytetów z organizacją klastrów, zaangażowanie szkół średnich w zwiększanie zainteresowanie sektorem wodnym wśród uczniów, działania na rzecz ustanowienia klastrów działających
w obszarze czystych technologii głównym motorem współpracy z przemysłem),

- kształcenie kadry nauczycielskiej oraz profesjonalistów,

- podnoszenie świadomości.

Region Kreta (Grecja):

• Działania regionu podjęte zgodnie z Planem Działań iWATERMAP - rozwój synergii pomiędzy sektorem prywatnym i publicznym, a instytucjami akademickimi, obejmujący zarządzanie sieciami nawadniającymi, monitorowanie zaopatrzenia
  w wodę do nawadniania, rozwój masy krytycznej – warsztaty dla kadry kierowniczej miejskich przedsiębiorstw wodociągowych i kanalizacyjnych, działania na rzecz uczenia się przez całe życie, skierowane do absolwentów uniwersytetów dziedzin właściwych dla zarządzania zasobami wodnymi oraz do pracowników sektora wodno-ściekowego, działania edukacyjne w zakresie planowania w gospodarowaniu wodami.

Region Murcja (Hiszpania):

• Plan działań w zakresie iWATERMAP na lata 2021-2023:

- poprawa masy krytycznej (voucher na innowacje w zakresie zrównoważonego rozwoju biznesu, prowadzenie obliczeń dotyczących śladu wodnego), obszar transferu technologii – woda w przemyśle spożywczym, nadzór technologiczny.

- doskonalenie kapitału ludzkiego poprzez szkolenia i edukację – sesje dotyczące zrównoważonego rozwoju i gospodarki cyrkularnej.

Region Północno-Wschodni (Rumunia):

• Omówiono plan wdrożenia Regionalnego Planu Działań, który zakłada zwiększenie liczby przedsiębiorstw i organizacji regionalnych zaangażowanych w innowacje, zwiększenie liczby miejsc pracy i przyciąganie ekspertów w sektorze wody oraz innych obszarach z nią związanych (energetyka, rolnictwo, przemysł spożywczy, cyfryzacja, klimat), wzmocnienie współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej, a także rozwój regionu w kontekście inteligentnych rozwiązań w zakresie zarządzania wodą.
• Planowane działania:

- wzmocnienie współpracy pomiędzy regionalnymi podmiotami poprzez inicjowanie
i aktywizowanie grup działania oraz stymulowanie i wspieranie ich w celu zwiększenia zdolności do wprowadzania innowacji i skutecznego ubiegania się o finansowanie
w ramach przyszłych programów finansowania, poprzez wzmocnienie regionalnego ekosystemu innowacji za pośrednictwem dedykowanych grup działania (zielona infrastruktura, cyfryzacja, gospodarka cyrkularna),

- wsparcie regionalnych interesariuszy w składaniu wniosków projektowych,

- działania na rzecz sektora środowiska (innowacyjne rozwiązania dla efektywności wody, technologie oczyszczania wody i ścieków, technologie odzysku i ponownego wykorzystania/recyklingu ścieków, systemy monitorowania i kontroli jakości wody, obróbka osadów i odzysk).

Region Północny (Portugalia):

• Podkreślono następujące zidentyfikowane problemy:

- brak zmian strukturalnych w RIS,

- niewystarczające inwestycje włączające badania i rozwój,

- nisko wykwalifikowana kadra,

- zredukowane powiązania systemu nauki i biznesu,

- niska ekonomiczna wycena wiedzy.

• Żywność i Systemy Środowiskowe – jeden z priorytetów S3 (2021-2027), który definiuje silny potencjał rolniczy regionu w połączeniu z umiejętnościami naukowymi, technologią i biznesem, które są zdolne do promowania sektora rolno-spożywczego
  i leśnego.
• Wskazuje się, że w okresie 2021-2027 zostanie zwiększony nacisk na rozwój kapitału ludzkiego, jako elementu procesu inteligentnej specjalizacji w ramach celu szczegółowego EFRR "Umiejętności w zakresie inteligentnej specjalizacji, przemian przemysłowych i przedsiębiorczości".

Ponadto w trakcie spotkania przedstawiono następujące:

• Agro2Circular – projekt dedykowany zwiększeniu recyklingu odpadów rolno-spożywczych.
• PoVE Water – projekt pilotażowy oparty na istniejących i pojawiających się kompetencjach i potrzebach zawodowych w sektorze wody.
• Water Smart Territories – partnerstwo na rzecz wzmocnienia potencjału innowacyjnego regionów wspierające klastry w regionalnych ekosystemach poprzez inwestycje oparte na technologiach i infrastrukturze ukierunkowanych na zrównoważoną gospodarkę wodną.
• Inno-EUt+ - projekt na rzecz zwiększenia zdolności przedsiębiorczych nowego sojuszu europejskich uniwersytetów.
• ViviMag – projekt na rzecz zwiększania skali innowacyjnej technologii separacji magnetycznej w celu odzyskania żelazo-fosforanowego minerału wiwianitu
  z przefermentowanych osadów ściekowych.
• PREP4BLUE – projekt ukierunkowany na stworzenie podstaw do współtworzenia
  i wspólnego wdrażania badań i innowacji wymaganych do osiągnięcia celów Misji na rzecz zdrowych oceanów, mórz, wód przybrzeżnych i śródlądowych.
• AquaSPICE - projekt ukierunkowany na zmniejszenie zapotrzebowania na wodę przemysłową i jej strat, uzdatnianie i recykling wody, a także wykorzystanie alternatywnych źródeł tego zasobu.
• WaterCampus – innowacyjny ekosystem zbudowany wokół sektora wody.