Regionalny portal informacyjny Wrota Warmii i Mazur

Na rzecz transformacji w sektorze wodnym

Webinaria w ramach wydarzenia pt. „Water Knowledge Europe 2022”: „Water Projects Europe – The EU Digital Transition for the Water Sector in the EU Green future”, oraz „Governance and finance solutions to tackle water scarcity” zorganizowane przez Water Europe odbyło się 19 października 2022 roku.

1) „Water Projects Europe – The EU Digital Transition for the Water Sector in the EU Green future” („Water Projects Europe – Cyfrowa transformacja UE dla sektora wodnego w zielonej przyszłości UE”) - zebrane informacje:

• W kwietniu 2022 roku Komisja Europejska przyjęła wnioski dotyczące zmiany środków w celu rozwiązania problemu zanieczyszczeń powodowanych przed duże instalacje przemysłowe. Przegląd dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych (IED) skupił się na zwiększeniu skuteczności oraz wspieraniu inwestycji w ponowne wykorzystanie wody oraz gospodarkę obiegu zamkniętego.
• W dniu 10.2022 roku Komisja Europejska planuje prezentację pakietu „Zero zanieczyszczeń”, który obejmie rewizję wykazu substancji zanieczyszczających dla wód powierzchniowych i podziemnych oraz propozycję nowej dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych (m.in. aktualizacja niektórych parametrów zanieczyszczeń, problem usuwania mikrozanieczyszczeń, efektywność energetyczna planów oczyszczania ścieków, efektywność gospodarowania osadami, możliwości w zakresie recyklingu składników odżywczych, gospodarowanie wodami opadowymi/deszczowymi w obszarze planów oczyszczania ścieków, integracja sektora z celami Europejskiego Zielonego Ładu).
• Wniosek z dnia 18.10.2022 roku dotyczący zalecenia Rady w sprawie wzmocnienia infrastruktury krytycznej, obejmującej 11 sektorów w tym obszar wody.

Przykłady inicjatyw na rzecz transformacji w sektorze wodnym:

• International Water Association – organizacja non-profit i centrum wiedzy dla sektora wodnego. Organizacja opracowała tzw. „Digital Water Programme”, który będzie wspierał branżę wodociągową na drodze do wdrożenia technologii cyfrowych oraz ich integracji z usługami wodnymi.
• Smart Water Networks Forum (SWAN) – organizacja non-profit skupiająca zakłady wodociągowe, dostawców rozwiązań, ekspertów branżowych na rzecz wdrażania inteligentnych rozwiązań dla sieci wody pitnej, ścieków i kanalizacji deszczowej.
• International Association of Hydro-Environment Engineering and Research (IAHR)- niezależna organizacja skupiająca inżynierów i specjalistów w dziedzinach związanych z naukami o hydrośrodowisku oraz ich praktycznym zastosowaniem.

Przykłady wykorzystania sztucznej inteligencji w sektorze wody:

• United Utilities - spółka wodociągowa w Wielkiej Brytanii. Opracowała urządzenie terenowe do identyfikacji i interpretacji śladów pozostawianych przez wycieki wody
  w instalacjach.
• Submerge - inicjatywa holenderskich firm wodociągowych Vitens, Evides oraz Brabant Water, w ramach której opracowano autonomicznego robota inspekcyjnego do sieci wodociągowych przeznaczonych do dystrybucji wody pitnej.

Klaster ICT4Water - działania:

W ramach klastra wyodrębniono 6 Grup Działania:

1. Enabling Data Sharing (Włączenie Udostępniania Danych)
2. Intelligent and Smart Systems (Inteligentne Systemy)
3. Critical Infrastructure Protection (Ochrona Infrastruktury Krytycznej)
4. Actor Engagement and Co-creation (Zaangażowanie Aktorów i Współtworzenie)
5. Policies (Polityki)
6. Business Models (Modele Biznesowe)

Grupa Działania „Enabling Data Sharing” – zadania oraz przewidywany czas prac:

• Rozwój i rozbudowa inteligentnych modeli danych (2022-2024).
• Demonstracja wartości udostępniania danych w sektorze wodnym (2022-2024).
• Identyfikacja i pokonywanie barier w udostępnianiu danych (2022-2026).
• Rozszerzenie interoperacyjności i standaryzacji wody (2022-2032).
• Działania na rzecz tworzenia, konsolidacji i rozbudowy przestrzeni danych wodno-klimatycznych (2025-2032).
• Działania na rzecz udostępniania danych klimatycznych i modeli ochrony oraz dobrych praktyk na rzecz sektora wodnego (2022-2026).

Główne zidentyfikowane wyzwania:

• Jakie są główne kwestie dotyczące standaryzacji i interoperacyjności cyfrowych danych dotyczących wody w Europie?
• Jakie wyzwania dla sektora wodnego niosą ze sobą Europejskie Przestrzenie Danych?

Grupa Działania „Intelligent and Smart Systems” – zadania oraz przewidywany czas prac:

• Wdrożenie inteligentnych czujników wody z modułami Internetu Rzeczy oraz modelami danych (2022-2025).
• Wykorzystanie wiarygodnych technik AI do analizy dużych zbiorów danych dla wspomagania procesów decyzyjnych, uczenia się modeli, diagnostyki itp. dla sektora wodnego (2022-2032).
• Cyfrowe Bliźniaki do zarządzania systemami wodnymi w czasie rzeczywistym /zbliżonym do rzeczywistego (2022-2026).
• Rozwój badań nad dynamiką systemu dla poprawy wydajności, powiązania i obiegu zamkniętego w wykorzystaniu oraz ponownym wykorzystaniu wody (2022-2026).
• Działania na rzecz umożliwienia podejmowania długoterminowych decyzji
  z uwzględnieniem niepewności związanych z adaptacją do zmian klimatu dla sektora wodnego (2022-2032).

Główne zidentyfikowane wyzwania:

• W jaki sposób możemy przejść do inteligentnych systemów wodnych poprzez AI (wydajność gromadzenia danych, techniki wykorzystywane do łączenia danych z wielu źródeł, techniki modelowania)?
• Od Cyfrowych Bliźniaków do systemów wspomagania: wyzwania przejściowe (np. dla oczyszczania ścieków, wody deszczowej/opadowej, nieoczyszczonej wody pitnej, dystrybucji i zaopatrzenia w wodę pitną).

Grupa Działania „Critical Infrastructure Protection” – zadania oraz przewidywany czas prac:

• Podejmowanie decyzji na podstawie ryzyka dzięki zwiększonej świadomości sytuacyjnej (2022-2024).
• Zwiększenie świadomości na temat sektora wodnego jako kluczowego gracza w polityce ochrony infrastruktury krytycznej w celu zapewnienia świadomego wkładu na temat wody w przyszłych politykach odnoszących się do infrastruktury krytycznej (2022-2032).
• Promocja i współpraca dla budowania wspólnych ram wraz z innymi sektorami (energetyka, przemysł, transport, telekomunikacja, handel i inne) (2022-2024).
• Ćwiczenie w celu oceny stanu ochrony infrastruktury krytycznej i wskazania nowych zagrożeń (związanych z cyfryzacją w sektorze wody) (od 2023 – coroczna aktualizacja).
• Poprawa bezpieczeństwa i odporności infrastruktury krytycznej poprzez rozwiązania badawczo-rozwojowe (od 2022 – aktualizacja co dwa lata).
• Analiza zależności infrastrukturalnych, współzależności i związanych z nimi efektów kaskadowych (2022-2032).
• Wzmocnienie skoordynowanego rozwoju i realizacji projektów ICT4Water w zakresie pomocy technicznej, szkoleń i edukacji (2022-2032).

Główne zidentyfikowane wyzwania:

• Wymagania i potrzeby repozytorium rozwiązań ochrony infrastruktury krytycznej tworzonych przez projekty ICT4Water wraz ze szkoleniami.
• Konsolidacja powiązań z odpowiednimi inicjatywami dotyczącymi udostępniania danych w celu integracji danych ochrony infrastruktury krytycznej.
• Wzmocnienie połączenia z innymi dziedzinami.

Dokumenty w przygotowaniu:

• „Podnoszenie świadomości na temat cyberbezpieczeństwa w sektorze wodnym” (biała księga - do grudnia 2022 roku). Dokument będzie dotyczył wyzwań związanych z cyberbezpieczeństwem oraz jego krajobrazem w sektorze wodnym, najlepszych praktyk i rekomendacji, synergii oraz planu działania na rzecz wzmocnienia programu badań nad cyberbezpieczeństwem w sektorze.
• „Zalecenia dotyczące polityki cyberbezpieczeństwa w sektorze wodnym” (biała księga - do grudnia 2022 roku). Dokument będzie zawierał informacje zwrotne na temat właściwych polityk, m.in. Dyrektywy NIS2, czy propozycji projektu ustawy
  o odporności cybernetycznej (Cyber Resilience Act).

Grupa Działania „Actor Engagement and Co-creation” – zadania oraz przewidywany czas prac:

• Promowanie i rozwój technik cyfrowych (szkolenia oparte na symulacji, rzeczywistość rozszerzona, rzeczywistość wirtualna) dla zaangażowania interesariuszy, edukacji
  i kształtowania polityki dla sektora wodnego (2022-2032).
• Podnoszenie świadomości i angażowanie interesariuszy w projektowanie rozwiązań cyfrowych dla sektora wodnego, z uwzględnieniem interakcji między podmiotami (organy zarządzające, decydenci, specjaliści, przedsiębiorcy itp.) (2022-2032).
• Aktywne angażowanie obywateli w gromadzenie danych, obserwatoria miejskie dla sektora wodnego (2022-2032).

Główne zidentyfikowane wyzwania:

• Zaangażowanie i świadomość obywateli dzięki nowym środkom dla sektora wodnego: jak najlepiej wykorzystać smartfony, wirtualną i rozszerzoną rzeczywistość (np. na poziomie lokalnym/gminnym, krajowym, europejskim?).
• Wzmocnienie pozycji obywateli w zakresie monitorowania i świadomości systemów wodociągowych: rola nauki obywatelskiej i mediów społecznościowych - jakie są wyzwania i możliwości?

Grupa Działania „Policies” – zadania oraz przewidywany czas prac:

• Aktualizacja zasad dla zwiększenia dokładności monitorowania i pomiarów wody
  w czasie rzeczywistym dzięki rozwiązaniom cyfrowym (2022-2032).
• Normy techniczne i prawodawstwo związane z wodą cyfrową (2022-2032).
• Regulacje dotyczące bezpieczeństwa wodnego z naciskiem na działania promujące dalsze bezpieczeństwo żywnościowe, energetyczne, wodne i zdrowotne w świetle rosnącej niestabilności geopolitycznej oraz promowanie stosowania analiz danych
  i technologii nadzoru środowiskowego w planowaniu i zarządzaniu zasobami wodnymi w celu zwiększenia wydajności, produktywności i niezawodności usług wodnych dla bezpieczeństwa wody (2025-2032).
• Zasady udostępniania danych, zarządzania danymi publicznymi i prywatnością (2022-2032).
• Polityka współtworzenia i nauki obywatelskiej (2025-2032).
• Integracja cyfrowych komponentów wodnych z e-administracją wodną (nowe lub istniejące plany miejskie, plany awaryjne, plany infrastruktury itp.) (2022-2032).

Trwające prace:

• Opracowanie białej księgi związanej z zaangażowaniem obywateli i monitorowaniem w czasie rzeczywistym (wskazuje się, że zakończenie prac planowane jest na początku 2023 roku).
• Prace nad tworzeniem synergii między ICT4Water a Programem Środowiskowym ONZ (UNEP), Światowym Sojuszem na rzecz Jakości Wody (World Water Quality Alliance) oraz internetową platformą danych i wiedzy ONZ pn. „World Environment Situation Room”, stanowiącą narzędzie oceny, prognozowania i monitorowania sytuacji środowiskowej na świecie w czasie zbliżonym do rzeczywistego.
• Działania na rzecz wypełnienia przez ICT4Water luki pomiędzy agencjami ONZ
  a Komisji Europejskiej w zakresie cyfryzacji wody.

Główne zidentyfikowane wyzwania:

• Jakie są luki w unijnych i krajowych politykach i przepisach dotyczących wdrażania zaawansowanych technologii cyfrowych w przedsiębiorstwach wodociągowych?
• Jakie polityki i przepisy są potrzebne, aby pobudzić wymianę danych cyfrowych?
• Jakie polityki i przepisy są potrzebne, aby wzmocnić zaangażowanie podmiotów Pięciokrotnej Helisy we wspieranie transformacji cyfrowej?

Grupa Działania „Business Models” – zadania oraz przewidywany czas prac:

• Dalszy rozwój i monitorowanie cyfrowych modeli biznesowych wody dla różnych zastosowań i podejść (2022-2032) (pomysł: monitorowanie - poza projektami - efektywności modeli biznesowych i absorpcji rozwiązań cyfrowych na rynku w ramach projektów klastrowych ICT4Water.
• Opracowanie i zastosowanie narzędzi do oceny dojrzałości, kosztów oraz korzyści wynikających z wdrożenia cyfrowych narzędzi wodnych, w tym aspektów społecznych i środowiskowych (pomysł: identyfikacja, monitorowanie i ocena głównych czynników napędzających oraz pokonywanie barier dla aktualizacji rynku) (2022-2028).
• Analiza i monitorowanie planów cyfryzacji w Europie (fundusze NGEU, taksonomia UE, innowacje/zielone zamówienia publiczne, przemysł 4.0/5.0...) (2022-2030).

Jako kluczowe czynniki w identyfikacji oraz budowaniu wiedzy i innowacyjnych modeli biznesowych opartych na danych wskazuje się m.in. bariery dla cyfryzacji sektora wodnego, trendy, potrzeby rynku oraz jego gotowość na przyjęcie nowych rozwiązań, programy finansowania dla przyspieszenia cyfryzacji.

Główne zidentyfikowane wyzwania:

• Jak na poziomie UE można przyspieszyć wprowadzanie technologii IT oraz cyfrowej transformacji przez przedsiębiorstwa wodociągowe? Czy ten proces powinien zostać przeprowadzony na poziomie narodowym?
• Nowy krajobraz modeli biznesowych powiązanych z technologiami IT oraz danymi dla sektora wody – co się zmienia na poziomie Unii Europejskiej?

Ponadto w tej części webinarium zwrócono uwagę na następujące kwestie:

• Zwrot z inwestycji w cyfryzację musi zostać udowodniony przez pomyślne studium przypadku.
• Dostawcy technologii powinni oferować efektywne usługi, których skuteczność potwierdzają dane.
• Należy rozważyć promocję cyfryzacji w Europie Wschodniej z wykorzystaniem funduszy strukturalnych.
• Obecny krajobraz jest zdominowany przez koszty energii i chemikaliów – cyfryzacja powinna skupiać się na efektywności energetycznej z uwzględnieniem celów Europejskiego Zielonego Ładu.
• Taksonomia UE i zasada „Do No Significant Harm (DNSH)” mogą wspierać zrównoważone finansowanie, a cyfryzacja może wspomóc monitorowanie.
• Niewystarczająca komunikacja wartości zasobów wodnych wśród obywateli.

2) „Governance and finance solutions to tackle water scarcity” („Rozwiązania w zakresie zarządzania i finansów w celu rozwiązania problemu niedoboru wody”) – zebrane informacje:

Podkreślono następujące:

• Pytanie o charakter wody, czy jest ona dobrem publicznym czy prywatnym, budzi obawy związane z rynkowym zarządzaniem zasobami wodnymi i podkreśla jego znaczenie dla sprawiedliwej i wydajnej alokacji wody.
• Wydajne zarządzanie sektorem wody pozostaje wyzwaniem ze względu na brak mechanizmów rynkowych, które same w sobie mogą prowadzić do efektywnego zarządzania zasobami wodnymi.
• Złożoność związana z gospodarką wodną obejmuje określenie wartości nierynkowych cech zasobów wodnych, długofalowe skutki zużycia wody, wytwarzanie ścieków, zmiany w schematach spływu oraz wymiar kulturowy, estetyczny i etyczny wody.
• Wyzwania związane z całkowitym zwrotem kosztów obejmują aspekt ekonomiczny (identyfikacja składowych kosztów, dostępność danych przez użytkownika np. gospodarstwa domowe, rolnictwo, przemysł), zarządzanie (zintegrowane podejście do gospodarki wodnej, powiązane ze zrozumieniem potrzeby całkowitego zwrotu kosztów oraz konsekwencji związanych z włączeniem tych kosztów do sprawiedliwej alokacji zasobów wodnych) oraz rozwój (czynniki społeczno-ekonomiczne i wyniki dla osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju).
• Należy podkreślić skutki, które podejście związane z całkowitym zwrotem kosztów może mieć na poziomie krajowym, regionalnym i sektorowym, ponieważ koszty korzystania z zasobów wodnych będą miały wpływ na konkurencyjność różnych sektorów oraz dostępność zróżnicowanych użytkowników do tych zasobów. Wskazano, że dla zrównoważenia i odporności środowiskowej ważne jest zrozumienie i uwzględnienie w przejrzysty sposób całkowitych kosztów zużycia wody w cenach końcowych.
• Proponowane instrumenty związane z praktycznym podejściem dla osiągnięcia całkowitego zwrotu kosztów mogą obejmować stałe opłaty, jednolite taryfy wolumetryczne (nakładające takie same opłaty za zużycie wody w perspektywie zużycia całkowitego), taryfy dwuczęściowe, zwiększanie/zmniejszanie stopniowych opłat wolumetrycznych.

Ponadto podczas tej części webinarium poruszono również następujące:

• Problem dotyczący nielegalnego poboru wody, który wymaga stworzenia możliwego do egzekwowania systemu praw do zasobów wodnych, opracowania i prowadzenia inwentaryzacji/bazy danych o korzystaniu z wody, działania na rzecz ulepszonego monitorowania jej poboru (np. teledetekcja) oraz wydajniejszej kontroli wykorzystania tego zasobu. Podkreślono, że należy prowadzić działania podnoszące świadomość na temat konsekwencji intensywnego korzystania z surowca, stosować zachęty do przestrzegania przepisów, budować zdolność użytkowników końcowych zasobów wodnych do przestrzegania ograniczeń poboru wody oraz zaangażować ich w kontrolę i egzekwowanie prawa.
• Brak elastyczności w poprawie alokacji/realokacji praw do użytkowania zasobów wodnych związany np. z trudną dostępnością surowca, wadliwe systemy informacji np. o zasobach wód gruntowych, trudności polityczne (zróżnicowane organy administracji publicznej odpowiedzialne za przydzielanie praw do użytkowania zasobów wodnych).
• Potrzebne są narzędzia informacyjne, które pozwolą na przejrzystość w podejmowaniu decyzji w związku z przydziałem praw do korzystania z zasobów wodnych (dotyczy wód gruntowych, powierzchniowych i włączenia alternatywnych zasobów wodnych) oraz wzmocnienie systemu prawnego i zagwarantowanie zgodności norm.