Transformacja w zielonym wymiarze - wnioski z webinarium
Webinarium „Green City” kontynuuje serię spotkań, zgodnie z wymiarem zielonych, sprawiedliwych i produktywnych miast, ustanowionym w ramach Nowej Karty Lipskiej. Wydarzenie odbyło się 27 września 2021 roku.
Nowa Karta Lipska określa główne kierunki transformacji europejskich miast w stronę zielonych, produktywnych i sprawiedliwych ośrodków rozwoju.
Transformacja w zielonym wymiarze skupia się na walce ze skutkami postępującego globalnego ocieplenia, a także zapewnieniu zrównoważonego korzystania z naturalnych zasobów, takich jak energia, woda, gleby, czy właściwych sposobów użytkowania gruntów.
Sprzyjające oczekiwanym zmianom miejskie środowisko wymagać będzie znaczących nakładów w zakresie wdrażania działań ukierunkowanych na osiągnięcie efektywności energetycznej, redukcji emisji gazów cieplarnianych, czy wreszcie podjęcia kroków, które pomogą zbudować właściwą przestrzeń dla gospodarki o obiegu zamkniętym. Redukcja ilości odpadów, połączona z działaniami na rzecz ochrony i odbudowy terenów zielonych, efektywnego publicznego transportu oraz wsparcia racjonalnych modeli dla miejskiej, zarówno mieszkalnej, produkcyjnej jak i transportowej zabudowy, wesprze europejskie ośrodki miejskie w realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu.
W kontekście obecnej polityki UE walka ze zmianami klimatycznymi, zakończona osiągnięciem przez Europę neutralności klimatycznej w 2050 roku, jest jednym z priorytetów Komisji Europejskiej. W czerwcu bieżącego roku weszło w życie nowe Europejskie prawo klimatyczne, ustalające między innymi cel redukcji emisji netto gazów cieplarnianych aż o 55% do roku 2030. Rewizja i aktualizacja unijnej legislacji w zakresie energii i zmian klimatu zaowocowała przedstawieniem przez Komisję 14 lipca 2021 roku pakietu Fit for 55, którego elementy dotyczą m.in. efektywności energetycznej, systemu ETS, czy też rozporządzenia w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego.
Przyszłość zdrowych, zielonych miast w Europie będzie wymagała działań w każdym sektorze naszego społeczeństwa, jasnym więc staje się rola, jaką ośrodki miejskie muszą odegrać na rzecz tej transformacji, same stanowiąc złożone, zintegrowane systemy. Zmiany będą musiały zachodzić w wielu sektorach równolegle, a więc w obszarach takich jak mobilność, energia, budownictwo i jego dalsze użytkowanie, gospodarka, czy konsumpcja, przy jednoczesnym zachowaniu koniecznego wymiaru społecznej sprawiedliwości tych transformacji.
Zielony wymiar polityki spójności w obecnym okresie programowania 2021-2027 obejmuje działania, dzięki którym miasta mogą być wspierane we wdrażaniu ekologicznych inwestycji. Wskazuje się, że 30% EFRR oraz 37% Funduszu Spójności muszą zostać przeznaczone na cele klimatyczne. Cel Polityki 2 (A Greener Europe) obejmuje w szczególności środki efektywności energetycznej oraz redukcji emisji gazów cieplarnianych, energię odnawialną, przystosowanie się do zmian klimatycznych oraz zapobieganie ryzyku katastrof oraz odporność, ochronę i zachowanie przyrody, bioróżnorodności i zielonej infrastruktury w tym na obszarach miejskich oraz ograniczanie wszelkich form zanieczyszczeń, zrównoważoną mobilność miejską. Wskazuje się również, że zintegrowane podejście terytorialne w przypadku zielonych inwestycji jest możliwe albo w ramach Celu Polityki 5 bądź poprzez instrumenty terytorialne w ramach Celu Polityki 2 – w obydwu przypadkach koniecznym jest zaangażowanie odpowiednich podmiotów terytorialnych.
Nowością w obecnym okresie programowania jest także Europejska Inicjatywa Miejska, która będzie działać na rzecz wzmocnienia partycypacyjnego podejścia do zrównoważonego rozwoju europejskich miast oraz zapewnienia silniejszego powiązania z właściwymi temu obszarowi politykami Unii Europejskiej. Będzie wspierać oraz rozpowszechniać innowacje (skalowanie, transfer wiedzy, w szczególności do polityki spójności), wspierać budowanie zdolności, wiedzy, oceny oddziaływania terytorialnego, a także opracowywanie polityki i komunikacji. Budżet inicjatywy wynosi 450 mln €. Rozpoczęcie działań nastąpi w 2022 roku.
Wskazuje się, że Komisja Europejska w najbliższym czasie może uruchomić zaplanowane w ramach Programu Horyzont Europa 5 misji, w tym dedykowaną wymiarowi miejskiemu (100 miast neutralnych klimatycznie do roku 2030). Misja skupiona będzie wokół 100 europejskich miast zmierzających do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2030 roku, które, przy czynnym udziale obywateli, staną się modelowymi ośrodkami innowacji i zrównoważonego rozwoju dla pozostałych miast w Europie. Dotychczasowe szacunki wskazują, że choć miasta zajmują jedynie około 3% całej powierzchni Ziemi, odpowiedzialne są za wytwarzanie niemal 72% globalnej emisji gazów cieplarnianych. Podkreśla się, że misja będzie kluczowym ruchem w kierunku zakładanej przez Europejski Zielony Ład klimatycznej neutralności, którą wspomagać będzie Nowy Europejski Bauhaus, dla rozwoju zrównoważonych, integracyjnych i estetycznych miast. Wskazuje się również na rolę platformy misji, która ma służyć technicznym wsparciem dla miast zainteresowanych i gotowych na proces klimatycznej transformacji, służyć pomocą w procesach regulacyjnych oraz legislacyjnych, czy też proponować plany finansowania inwestycji.
Uruchomiona przez Komisję Europejską inicjatywa pn. City Science Initiative działa na rzecz wzmocnienia roli nauki i badań w walce z miejskimi wyzwaniami oraz opracowania usystematyzowanego podejścia do kształtowania polityki opartej na dowodach. Inicjatywa obejmuje tematy, które są istotne dla ośrodków miejskich, tj. miasta społecznie innowacyjne i integracyjne, kreatywne i zamożne, przyciągające talenty, oferujące możliwości, miasta cyrkularne w kontekście gospodarki wodą i odpadami, neutralne dla klimatu, bezpieczne, odporne i zdrowe. W ramach inicjatywy planowane jest utworzenie europejskiej sieci urzędników ds. nauki, tak aby możliwym było zapewnienie transferu istniejących rozwiązań, narzędzi, wyników badań z uczelni oraz instytucji B+I do miast i sektora prywatnego. City Science Initiative prowadzona przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej (JRC) we współpracy z DG RTD oraz DG REGIO oraz agencjami wykonawczymi, koordynuje połączenia pomiędzy nauką a wyzwaniami miejskimi i procesami tworzenia polityki.
Rejestracja do inicjatywy pod adresem:
https://ec.europa.eu/jrc/communities/en/community/city-science-initiative
Komisja Europejska zachęca również do zapoznania z raportem Badania i innowacje UE dla miast i z miastami, opublikowanym w czerwcu bieżącego roku. Roczny raport z mapowania zawiera przegląd głównych działań w obszarze B+I dla miast, takich jak inicjatywy, platformy i sieci finansowane w ramach Programu Horyzont 2020, nowe priorytety polityki miejskiej w ramach Programu Horyzont Europa oraz inicjatywy dotyczące wymiaru miejskiego, wdrażane w działaniach podejmowanych przez Komisję Europejską.
Raport dostępny pod adresem:
https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/1a11dc10-edba-11eb-a71c-01aa75ed71a1
