Coroczne spotkanie przedstawicieli biur regionalnych w Brukseli
19 maja 2021 roku odbyło się webinarium w ramach corocznych spotkań Przedstawicieli Biur Regionalnych w Brukseli z Europejską Komisarz ds. Spójności i Reform - Elisą Ferreira.
Pandemia COVID-19 wywarła znaczący wpływ na konieczność wzmocnienia spójności gospodarczej i społecznej całej Wspólnoty Europejskiej oraz przyspieszenia działań na rzecz niwelowania coraz wyraźniej rysujących się w tym okresie dysproporcji w poziomach rozwoju regionów, w szczególności tych słabiej rozwiniętych i mniej uprzywilejowanych.
Jak podkreśliła Komisarz Ferreira osiągnięcie celów, na rzecz których działa unijna polityka spójności, wymaga stałej i skutecznej komunikacji oraz zaangażowania przede wszystkim na poziomie regionalnym, z uwzględnieniem specyfiki i rozwoju różnych obszarów Europy.
Skutki kryzysu, widoczne najbardziej w postaci utraty PKB oraz rosnącego gwałtownie bezrobocia, pchnęły wiele europejskich regionów w kierunku znacznej recesji, której nierównomierność może dotkliwie wpłynąć na tempo i kierunek ponownego ożywienia gospodarczego.
Działania podjęte na rzecz ratowania życia i zdrowia, a także minimalizowania zagrożenia załamaniem gospodarki na dotąd bezprecedensową skalę, przy zaangażowaniu państw członkowskich, Komisji Europejskiej, Parlamentu oraz Rady, przyniosły już w pierwszych miesiącach 2020 roku zmianę unijnej legislacji. Nowe zasady zapewniały dodatkową elastyczność w przenoszeniu wykorzystywanych na walkę z pandemią i jej skutkami środków pomiędzy funduszami polityki spójności oraz różnymi kategoriami regionów. Państwa członkowskie przeprogramowały łącznie 22 mld €, wykorzystując je m.in. na inwestycje na rzecz spójności, zakup masek, zakup wentylatorów, wsparcie firm z sektora kultury, turystyki, MŚP, czy też na dodatkowe zatrudnienie. Polityka spójności aktywnie wsparła również finansowanie procesu opracowywania szczepionek przeciwko COVID-19.
Chroniąc unijny rynek zatrudnienia Komisja Europejska uruchomiła nowe, tymczasowe narzędzie o wartości do 100 mld €, stworzone na rzecz wsparcia mechanizmów zredukowanego wymiaru czasu pracy, ochrony miejsc pracy i ograniczania ryzyka bezrobocia, w tym wśród samozatrudnionych. Instrument SURE, udostępniający pożyczki pokrywające koszty nagłych wydatków w tym obszarze, wspomagał działania na rzecz utrzymania dochodów.
Wyjątkowy pakiet środków z zakresu nadzoru bankowego oraz polityki pieniężnej wdrożony przez Europejski Bank Centralny dla wsparcia gospodarki strefy euro ma docelowo przyczyniać się do obniżania cen kredytów, a tym samym ułatwienia dostępu do środków finansowych, zwiększania potencjału kredytowego banków i ochrony stabilności finansowej.
Przeciwdziałanie negatywnym skutkom społeczno-gospodarczym trwającej pandemii to także cel przyjętego 23.12.2020 roku reACT-EU, w którym polityka spójności będzie miała największy udział dla zapewnienia zrównoważonego ożywienia gospodarczego. Inicjatywa uzupełnia środki w ramach polityki spójności na lata 2014-2020 oraz stanowi dodatkowe fundusze na lata 2021-2027. Łączna pula 47,5 mld € będzie dysponowana pomiędzy państwa członkowskie z uwzględnieniem relatywnego poziomu ich zamożności oraz społeczno-gospodarczego wpływu kryzysu na poszczególne kraje (spadek zatrudnienia, w tym wśród osób młodych, spadek PKB). Jak wskazała Komisarz Ferreira wiele spośród państw członkowskich już korzysta ze wsparcia, ponieważ kwalifikowalnością objęte są wydatki poniesione licząc od 1.02.2020 roku. Środki w ramach reACT-EU przekazywane będą w latach 2021-2022.
Europejski Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności to kolejna pula środków, którą państwa członkowskie będą mogły przeznaczyć na wsparcie reform i inwestycji - do wykorzystania jest 672,5 mld € w postaci dotacji i pożyczek. Środki będą pokrywać reformy i inwestycje, które państwa członkowskie zobowiązane zostały do przedłożenia Komisji Europejskiej w postaci krajowych planów odbudowy. Komisja będzie opiniować plany w ścisłym porozumieniu z Parlamentem Europejskim. Reformy i inwestycje powinny zostać wdrożone do 2026 roku, jeśli kraje będą chciały na ten cel wykorzystać wsparcie oferowane w ramach tego instrumentu. Jak podkreślono podczas spotkania, krajowe plany odbudowy mają być skutecznym bodźcem do szybkiej odbudowy, tym razem z poszanowaniem otaczającego nas środowiska naturalnego, działaniami na rzecz ochrony klimatu, a także silnym naciskiem na cyfryzację.
Komisja Europejska wraz z przedstawicielami Parlamentu Europejskiego podkreślała szczególne znaczenie konsultowania planów przez władze krajowe ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, a przede wszystkim z przedstawicielami regionów, z uwzględnieniem udziału społeczności lokalnych, uniwersytetów, związków zawodowych oraz obywateli.
Fundusz łagodzący skutki Brexitu to rezerwa dostosowawcza o wartości 5 mld €, zmniejszająca bezpośredni wpływ wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Komisja chce wesprzeć przy jego pomocy kraje i regiony, najbardziej dotknięte skutkami tej decyzji. Dystrybucja środków zostanie oparta na podstawie szacunkowego wpływu handlu z Wielką Brytanią, wartości sektora rybołówstwa (ryby poławiane w wyłącznej strefie ekonomicznej Wielkiej Brytanii) oraz sytuacji nadmorskich regionów granicznych. Rezerwa ma zrekompensować straty poniesione w okresie 1.07.2020 - 31.12.2022.
Fundusz Sprawiedliwej Transformacji stanowi kolejny instrument w ramach którego, jak zaznaczyła Komisarz Ferreira, Komisja ma nadzieję na szczególną aktywność europejskich regionów. Środki zaplanowane w ramach funduszu wynoszą 17,5 mld € i będą wspierać państwa unijne w odchodzeniu od gospodarek, bazujących na węglu. Wiele regionów, w tym również polskich, doświadczy poważnych zmian, koniecznych na drodze dostosowania się do nowych unijnych wymagań w zakresie zgodności z celami klimatycznymi. Fundusz ma ułatwić m.in. podnoszenie kwalifikacji i wspieranie nowych działań na rzecz redukowania uzależnienia gospodarek regionów od branż emitujących dwutlenek węgla.
Państwa członkowskie mogą również skorzystać z pomocy Instrumentu Wsparcia Technicznego, między innymi w zakresie przygotowania i rozpoczęcia wdrażania krajowych planów odbudowy. Program udostępnia państwom członkowskim wiedzę techniczną, konieczną w procesie opracowania i dalszego wdrażania reform.
