Inicjatywy Komisji Europejskiej na rzecz opieki zdrowotnej
25 marca 2021 roku odbyło się webinarium pt. Inicjatywy Komisji Europejskiej oraz ich finansowanie na rzecz opieki zdrowotnej w kolejnych Wieloletnich Ramach Finansowych.
Wydarzenie zorganizowane zostało z inicjatywy Dyrektor Biura Regionalnego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Brukseli we współpracy z Gabinetem Marszałka oraz Departamentem Zdrowia.
Głównymi tematami wydarzenia były działania podejmowana przez Komisję Europejską w obszarze zdrowia, a także doświadczenia z poprzednich lat wdrażania unijnych inicjatyw oraz oczekiwania placówek medycznych regionu Warmii i Mazur w nowym okresie programowania. Webinarium odbyło się z udziałem Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego Gustawa Marka Brzezina oraz zaproszonych Prelegentów - Filipa Domańskiego Specjalisty w Komisji Europejskiej, Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności oraz Romana Lewandowskiego Dyrektora Wojewódzkiego Szpitala Rehabilitacyjnego dla Dzieci w Ameryce.
Małgorzata Wasilenko, Dyrektor Biura Regionalnego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Brukseli, przywitała prelegentów oraz uczestników, informując jednocześnie o celach i wprowadzając w tematykę dzisiejszego webinarium. Zapraszając do czynnego udziału w spotkaniu oddała głos Marszałkowi Województwa Warmińsko-Mazurskiego Gustawowi Markowi Brzezinowi.
Jak podkreślił Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego, trwający od ponad roku kryzys zdrowotny pokazuje, jak bardzo ważna jest sprawna ochrona zdrowia, która stanowi strategiczny filar funkcjonowania społeczeństw. Kolejna perspektywa finansowa UE stwarza możliwości określania nowych priorytetów, planowania inwestycji i dopasowywania działań do współczesnych uwarunkowań. Samorząd województwa, mając na uwadze potrzeby inwestycyjne w zakresie ochrony zdrowia, dostosowuje programowanie do bieżącej sytuacji, czego potwierdzeniem były również liczne projekty zgłaszane przez samorządy lokalne z regionu do Krajowego Planu Odbudowy.
Marszałek Województwa podkreślił, jak znaczne jest zapotrzebowanie na inwestycje w ochronie zdrowia na Warmii, Mazurach i Powiślu. Jednostki powiatowe zgłosiły do dofinansowania 20 projektów opiewających na kwotę niemal 274mln złotych. Łączna kwota 15 projektów zgłoszonych do realizacji przy wsparciu środków unijnych w obecnej perspektywie przez wojewódzkie jednostki to 422mln złotych. Wśród tych projektów znajdują się również dwa, szczególnie ważne z perspektywy naszego regionu, dotyczące infrastruktury uzdrowiskowej przy Samodzielnym Publicznym Zespole Gruźlicy i Chorób Płuc w Olsztynie (56mln zł) oraz SOR przy Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Olsztynie (36mln zł). Trwają również prace nad nową inteligentną specjalizacją regionu. Jak podkreślił Marszałek Brzezin istnieją szanse, by tą specjalizacją zostało zdrowe życie, co przyczyniłoby się do rozwoju sektora zdrowia
i turystyki prozdrowotnej.
Filip Domański z Komisji Europejskiej podkreślił, że kolejny program zdrowotny oraz EU4Health nie zostały jeszcze oficjalnie przyjęte. Obecnie oczekują na zatwierdzenie przez Radę w związku z czym pewne informacje, prezentowane podczas dzisiejszego wydarzenia mogą ulec zmianie. Filip Domański swoją prezentację rozpoczął od omówienia Planu odbudowy dla Europy – NextGenerationEU, który opiera się na III filarach, a jego głównym celem jest inwestowanie w działania na rzecz zielonej, cyfrowej i odpornej Unii Europejskiej.
Filar I
Wspieranie krajów członkowskich w odbudowie, w ramach których dostępny jest Europejski Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (będzie finansował krajowy plan odbudowy), reACT-EU wpierający politykę spójności, wzmocnione programy na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji (na rzecz transformacji energetycznej)
Filar II
Ożywienie gospodarcze i wsparcie inwestycji w sektorze prywatnym. Dostępne instrumenty finansowe to Instrument Wsparcia Wypłacalności, Instrument Inwestycji Strategicznych, Program InvestEU (przede wszystkim dla sektora prywatnego)
Filar III
Wyciąganie wniosków z obecnego kryzysu. Filar III to Nowy Program Zdrowotny, Mechanizm rescEU (finansuje m.in. koszty zakupu sprzętu i wyposażenia), programy na rzecz badań i innowacji.
Programy unijne wspierające inwestycje zdrowotne:
EU4Health, rescEU (Unijny Mechanizm Obrony Cywilnej), Horyzont Europa, Europa Cyfrowa (m.in. telemedycyna), Europejski Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (inwestycje, reformy, pomoc techniczna np. w zakresie przeprowadzania reform, planowania inwestycji), reACT-EU (mechanizm pomostowy pomiędzy budżetem poprzedniej oraz obecnej perspektywy finansowej), Polityka Spójności (EFRR, EFS+), InvestEU (łączy instrumenty finansowe wspierające inwestycje o kluczowym znaczeniu dla wzrostu gospodarczego).
EU4Health
Program zarządzany centralnie, dedykowany inwestycjom w opiece zdrowotnej, ze szczególnym uwzględnieniem bezpieczeństwa zdrowia i zdolności reagowania na kryzysy, długoterminowego zapobiegania chorobom oraz nadzoru epidemiologicznego, dostępu do diagnostyki i leczenia, rozwoju współpracy transgranicznej w dziedzinie zdrowia. W ramach programu dostępne są dotacje bezpośrednie dla beneficjentów oraz zamówienia zarządzane centralnie przez Komisję Europejską. Dostępny dla wszystkich krajów członkowskich. Uwaga: Proponowany przez Komisję Europejską budżet Programu wynosił 9,4mld €. Propozycja Rady zmniejsza jego wysokość do 5,1mld €.
rescEU
Mechanizm wsparcia UE w obszarze ochrony ludności w celu reagowania na sytuacje kryzysowe o dużej skali (np. działania na rzecz zwiększania możliwości gromadzenia zasobów przez państwa członkowskie). Program rescEU jest zarządzany centralnie przez Komisję Europejską, a w jego ramach dostępne są dotacje i zamówienia zarządzane przez Komisję Europejską. Budżet wynosi 3,1mld € i jest dedykowany wszystkim państwom członkowskim.
Horyzont Europa (Segment Cyfrowy)
Segment Cyfrowy przewiduje działania w 6 obszarach opieki zdrowotnej:
Zdrowie przez całe życie, Środowiskowe i społeczne determinanty zdrowia, Choroby zakaźne i rzadkie, Choroby zakaźne, Zdrowotne i opiekuńcze narzędzia, technologie i rozwiązania cyfrowe, Systemy ochrony zdrowia. Poza wskazanymi obszarami wspierane mogą być także wszelkie działania na rzecz zapobiegania nowotworom (prewencja, leczenie, rehabilitacja, promocja zdrowego trybu życia). W ramach Programu Horyzont Europa powoływane są m.in. Partnerstwa na rzecz działalności badawczo-rozwojowej, do których przystępują poszczególne państwa oraz instytucje przez nie delegowane.
Cyfrowa Europa
Wspiera cyfrową transformację społeczeństw i gospodarek krajów członkowskich UE na rzecz upowszechnienia technologii cyfrowych w kluczowych obszarach, m.in. zdrowia. Budżet wynosi 9,2mld €. W ramach Programu możliwe jest wsparcie rozwoju AI, inwestycji
w umiejętności cyfrowe Europejczyków, rozwój sieci cyfrowych o wysokim potencjale, przeciwdziałanie cyberatakom.
Europejski Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności
Finansowanie w ramach Instrumentu powiązane jest z Semestrem Europejskim, w ramach którego Komisja Europejska analizuje zagrożenia oraz obszary, wymagające poprawy. Środki dedykowane są inwestycjom oraz reformom i dostępne będą w postaci dotacji oraz pożyczek na wdrażanie krajowych planów odbudowy, określonych zgodnie z celami Europejskiego Semestru (w tym w odniesieniu do zielonej i cyfrowej transformacji). Przewidywany budżet Instrumentu to 560mld €, w tym 310mld € z przeznaczeniem na dotacje oraz 250mld € na pożyczki. Pomoc dostępna dla wszystkich państw członkowskim, ze szczególnym uwzględnieniem najbardziej dotkniętych krajów. W ramach tego mechanizmu funkcjonuje Instrument Wsparcia Technicznego w wysokości 864mln € (wsparcie państw członkowskich
w opracowaniu reform).
reACT-EU
Mechanizm pomostowy pomiędzy budżetem poprzedniej oraz obecnej perspektywy finansowej. Okres obowiązywania to lata 2020-2022. Możliwy do wykorzystania na programy pracy krótkoterminowej, zatrudnianie młodzieży, wsparcie rynku pracy, wsparcie płynności i wypłacalności sektora MŚP. Dostępne są tutaj elastyczne dotacje w ramach polityki spójności dla gmin, szpitali i przedsiębiorców, za pośrednictwem Instytucji Zarządzających państw członkowskich. Nie jest wymagane współfinansowanie krajowe. Budżet wynosi 55mld € dodatkowego finansowania w ramach polityki spójności w okresie 2020-2022. Komisja Europejska proponuje wprowadzenie nowego celu tematycznego do Rozporządzenia w sprawie Funduszy Spójności, dedykowanego wspieraniu kryzysowych działań naprawczych w kontekście pandemii COVID-19 oraz przygotowania do ekologicznej i cyfrowej odbudowy gospodarki zwiększającej jej odporność.
Rozwój i spójność regionalna na lata 2021-2027
Komisja Europejska kładzie większy nacisk na wzmocnienie powiązania z Europejskim Semestrem, uproszczenie wymogów formalnych dla beneficjentów, podejście właściwiej dostosowane do wymogów rozwoju regionalnego. Inwestycje w opiekę zdrowotną i długoterminową mogą być przewidziane w ramach celu 1. i 4. Polityki Spójności. Przewidywany budżet to 373mld €. Zmieniony projekt w zakresie EFRR na lata 2021-2027 przewiduje m.in. podnoszenie odporności systemów zdrowotnych, kwalifikowalność produktów niezbędnych dla wzmocnienia odporności na zagrożenia zdrowotne i katastrofy.
W zakresie EFS+ na lata 2021-2027 przewiduje dodanie nowego artykułu Rozwiązania tymczasowe w sprawie użycia EFS+ w wyjątkowych przypadkach, upoważniającego Komisję Europejską do rozszerzenia wsparcia m.in. o dostęp do opieki zdrowotnej również dla osób niebędących w szczególnie trudnej sytuacji ekonomiczno-społecznej.
InvestEU
Program InvestEU wraz z dodatkowym Narzędziem Inwestycji Strategicznych. Wspiera wspólny rynek, inwestując w łańcuchy dostaw i wartości, w tym opieki zdrowotnej
i krytycznej infrastruktury. Wykorzystuje fundusze publiczne do gwarantowania inwestycji ze źródeł prywatnych. Budżet – 75mld €. W ramach programu funkcjonuje nowy obszar Europejskich Inwestycji Strategicznych, dedykowany m.in. produkcji i gromadzeniu krytycznych elementów (leki, wyroby medyczne, sprzęt). Program stwarza możliwości inwestycji zdrowotnych oraz eZdrowotnych, takich jak BRI w nowe i dostępne produkty zdrowotne, infrastrukturę zdrowotną, opiekę długoterminową, eZdrowie, nowe modele opieki, infrastruktura zapewniająca łączność, upowszechnianie technologii i usług cyfrowych.
Dyrektor Wojewódzkiego Szpitala Rehabilitacyjnego dla Dzieci w Ameryce Pan Roman Lewandowski przedstawił uczestnikom spotkania wyniki ankiety, przeprowadzonej z czynnym udziałem 24 placówek opieki zdrowotnej, w tym wojewódzkich, powiatowych/miejskich oraz pozostałych, z terenu województwa warmińsko-mazurskiego. Ankieta koncentrowała się wokół dotychczas zebranych przez te podmioty doświadczeń w pozyskiwaniu i rozliczaniu środków oraz trudności z tym związanych, a także oczekiwań wobec nowej perspektywy finansowej. Wśród najczęściej zgłaszanych problemów była zbyt mała ilość środków do podziału z poziomu województwa, zbyt krótki czas na składanie wniosków, częste zmiany w Regulaminie, rozliczanie projektów i sprawozdawczość. Oczekiwania dotyczyły m.in. zwiększenia alokacji środków dla szpitali powiatowych, uproszczenia procedur, wydłużenia czasu na składanie wniosków, czy redukcji poziomu udziału własnego w projektach.
