Modelowa rewitalizacja miast – dobre praktyki Żyrardowa
Żyrardów - zwany przez ponad 150 lat „polską stolica lnu” - zbudowany został według modelu miasta ogrodu, tj. regularna siatka ulic, dużo zieleni, wyraźny podział na część mieszkaniową oraz przemysłową.
Obszar rewitalizacji w Żyrardowie został wyznaczony w centralnej strefie miasta, w której mieści się przede wszystkim zabytkowy kompleks mieszkalno-fabryczny z XIX wieku. Wówczas miasto „żyło” dzięki zakładowi produkcji wyrobów lnianych, a zamknięcie fabryki miało znaczący wpływ na funkcjonowanie miasta.
W związku z tym dzięki modernizacji zaniedbanej infrastruktury pofabrycznej miasto może zyskać „nowe życie”, przy jednoczesnym impulsie do społeczno-gospodarczego rozwoju.
W ramach projektu modelowego „Rewitalizacja Miasta Żyrardowa motorem przemian społeczno-gospodarczych” zaplanowano różne działania, dzięki którym miasto przygotowuje się do sprostania wyzwaniom rewitalizacyjnym,
Na obszarze rewitalizacji Żyrardowa podejmowane są działania mające poprawić jakość przestrzeni miejskiej wraz z zachowaniem dziedzictwa kulturowego. Są to:
1. Modelowe podwórko – zagospodarowanie podwórka położnego na ternie osady fabrycznej z XIX wieku i objętego wpisem do rejestru zabytków, oprócz prac w sferze infrastrukturalnej, realizowane są działania społeczne we współpracy z NGO prowadzącym świetlicę środowisko na terenie podwórka.
2. Remont ulicy Lniarskiej – przygotowanie kompleksowego projektu budowalnego i wykonawczego obejmującego infrastrukturę techniczną, organizację ruchu, małą architekturę i aranżację zieleni.
3. Katalog powtarzalnych projektów stolarki okiennej i drzwiowej – 128 budynków mieszkalnych ujętych w ewidencji zabytków zostało objętych opracowaniem katalogu aby określić wytyczne w jaki sposób zachować oryginalny wygląd ww. budynków. W celu zastosowania zapisów katalogu w praktyce można pozyskać środki (dotacje konserwatorskie) na remont w ramach Lokalnego Funduszu Rewitalizacji.
Jednocześnie podczas realizacji projektu wdrażano dwuczęściowy program edukacji mieszkańców w postaci działań partycypacyjno-aktywizujących i cykliczne wdrażanie zagadnienia rewitalizacji w szkołach podstawowych.
Edukacja została realizowana za pomocą wielu różnych form, tj. mobilne punkty konsultacyjne, spacery z przewodnikiem, mikro-festyny, gry miejskie, spacery badawcze, spotkania z mieszkańcami. Ciekawym elementem działań edukacyjnych zastosowanych wobec najmłodszych mieszkańców są scenariusze na przeprowadzenie ok. 2-3 godzin zajęć lekcyjnych (zawierające również materiały pomocnicze i informacyjne dla nauczycieli).
Scenariusze zakładają omówienie pojęcia rewitalizacji, budowanie tożsamości lokalnej i pobudzenie zainteresowania historią miejsca zamieszkania. Jednocześnie opracowane scenariusze są zgodne z podstawową programową w zakresie edukacji regionalnej dla szkół podstawowych.
Ponadto podjęto również działania aktywizujące potencjał organizacji pozarządowych. Przeprowadzono warsztaty dla lokalnych organizacji pozarządowych pn. „Pomysł na partycypacje” przed zaplanowaniem i realizacją projektów na rzecz lokalnej społeczności. Przeprowadzono konkurs w tym zakresie – jedna organizacja pozarządowa mogła ubiegać się wsparcie maksymalnie 3 projektów o wartości dofinansowania od 500,00 zł do 12 500,00 zł dla każdego z projektów. Ostatecznie dofinansowano 10 projektów (np. projektu dotyczącego wzbogacenia oferty świetlicy środowiskowej, międzypokoleniowych warsztatów fotograficznych) złożonych przez sześć organizacji pozarządowych. Kolejne konkursy będą ogłaszane w ramach Lokalnego Funduszu Rewitalizacji (dalej LFR).
LFR to istotny element procesu partycypacji, który ma wpłynąć na włączenie podmiotów prywatnych w działania społecznie i inwestycyjne. Na LPR składają się określone warunki formalno-prawne, które mają za zadanie wspierać mieszkańców i innych interesariuszy z obszaru rewitalizacji, tj. Uchwała w sprawie określenia zasad udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, położonym na obszarze miasta Żyrardowa; Uchwała w sprawie ustanowienia na obszarze rewitalizacji miasta Żyrardowa Specjalnej Strefy Rewitalizacji; Uchwała w sprawie uchwalenia trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej; roczne programy współpracy z organizacjami pozarządowymi.
Oprócz przygotowania założeń do Lokalnego Funduszu Rewitalizacji, przeprowadzono spotkania z mieszkańcami, administratorami budynków i pracownikami Urzędu. Celem tego działania było przekazanie wiedzy w zakresie pozyskiwania funduszy na remonty, termomodernizacje budynków oraz zagospodarowanie podwórek. Wspólnoty mogły przygotować wnioski o dofinansowanie na ww. działania i poznać proces inwestycyjny pod nadzorem eksperta.
Podsumowanie z realizowanych działań rewitalizacyjnych w Żyrardowie zawarte jest w czasopiśmie ukazującym się w formie elektronicznej - Kwartalniku „Rewitalizujemy Żyrardów”. Czasopismo zawiera również informacje o kolejnych planowanych działaniach rewitalizacyjnych w ww. mieście oraz interesujących inicjatywach realizowanych w innych miastach. Przygotowano 6 numerów Kwartalnika.
Artykuł został opracowany na podstawie informacji zawartych na Portalu Funduszy Europejskich (https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/rewitalizacja/modelowa-rewitalizacja/zyrardow/) oraz na stronie internetowej poświęconej rewitalizacji Miasta Żyrardowa (http://rewitalizacja.zyrardow.pl).
Materiały opracowane w związku z prowadzonymi działaniami rewitalizacyjnymi w Żyrardowie, w tym scenariusze zajęć lekcyjnych, zapisy Lokalnego Funduszu Rewitalizacji z projektami uchwał czy poszczególne numery Kwartalnika są dostępne na ww. stronach internetowych.
Zachęcamy do poszukania inspiracji wśród dobrych praktyk Żyrardowa.
