Modelowa rewitalizacja - dobre praktyki Wrocławia
Dobre praktyki - kompleksowe podejście do rewitalizacji i wspierania przedsiębiorców we Wrocławiu. Przykład efektywnej synergii wspacia infrastukturalnego i realizacji projetów społecznych.
Wszechstronne wsparcie rzemieślników, artystów i właścicieli kawiarni pozwoliło przekształcić wrocławskie Nadodrze w miejsce modne i chętnie odwiedzane. Dzięki zaangażowaniu organizacji pozarządowych i dobremu planowaniu działań udało się osiągnąć zamierzony efekt.
Projekty „twarde” i „miękkie”, służące gospodarczemu ożywieniu obszaru i poprawie jego wizerunku, wzajemnie się wzmacniają.
W ramach pierwszego programu rewitalizacji Nadodrza od 2005 r. zrealizowano szereg inwestycji infrastrukturalnych, m.in. remont ponad 100 kamienic, które wybrano ze względu na położenie – często były to kamienice narożne, gdyż ich odnowa w większym stopniu wpływała na zmianę wyglądu otoczenia. Wyremontowano też lokale użytkowe z myślą o artystach, rzemieślnikach i właścicielach punktów gastronomicznych.
Zagospodarowano niektóre podwórka, o łącznej powierzchni około 7 ha. Podobną powierzchnię miały zrewaloryzowane tereny zielone. Inwestycje objęły też przebudowę placu, budowę węzła komunikacyjnego, remont kilku ulic oraz obiektów publicznych, które m.in. zaadaptowano na działalność społeczną i kulturalną.
Proces rewitalizacji tego miejsca wspiera Infopunkt Nadodrze, który promuje Nadodrze, prowadzi szkolenia, działalność doradczą dla lokalnych przedsiębiorców, aktywizację starszych mieszkańców, a także wspiera współpracę między osobami, organizacjami i firmami, które mogą się przyczynić do rozwoju dzielnicy, oraz inicjuje wspólne przedsięwzięcia.
Istotnym elementem rewitalizacji Nadodrza stał się system zachęt dla osób i organizacji mających pomysł i inicjatywę do podejmowania działalności.
1) Młodym przedsiębiorcom w Nadodrzu dedykowane są przetargi ofertowe i preferencyjne.
2) W ramach pomocy publicznej realizowane były odpowiednie zwolnienia z podatku do nieruchomości m.in. dla przedsiębiorców innowacyjnych, prowadzących działalność badawczo-rozwojową lub tworzących miejsca pracy.
3) Miasto wprowadziło również praktykę zlecania miejskich zadań sektorowi pozarządowemu. Urząd miasta wyremontował, zaadaptował i często również wyposażył obiekty, które później m.in. były przekazane operatorowi w celu realizacji zadań rozwoju kulturalnego lub społeczno-gospodarczego na tym terenie. Na podstawie takich właśnie zachęt na Nadodrzu powstały i działają dwa obiekty kulturalne, EkoCentrum zajmujące się edukacją ekologiczną, Centrum Reanimacji Kultury czy Lokalne Centrum Rozwoju Zawodowego „Krzywy Komin”. W budynku – siedzibie Lokalnego Centrum Rozwoju Zawodowego „Krzywy Komin” – są rozwijane kompetencje zawodowe. Zaangażowano do współpracy specjalistów z różnych dziedzin, wykorzystuje się tutaj najnowsze technologie i uczy przedsiębiorczości, marketingu czy promocji. W „Krzywym Kominie” działa kilka pracowni: ubioru, mebla, audiowizualna i młodego przedsiębiorcy. Oprócz szkoleń i warsztatów Centrum organizuje konferencje, wystawy, koncerty i spektakle, przez co jest miejscem łączącym kształcenie teoretyczne z praktycznym, działalność twórczą i funkcje wystawiennicze. Na Nadodrzu utworzono również biura coworkingu, czyli nietradycyjnego systemu pracy skierowanego głównie do ludzi wolnych zawodów. Opiera się on na wykonywaniu swoich profesji w jednym, dzielonym przez wszystkich użytkowników miejscu i przez to umożliwia wymianę doświadczeń oraz nawiązywanie współpracy. Założono, że dla wzmocnienia potencjału obszaru szczególnie korzystny będzie rozwój działalności artystycznej i rzemieślniczej.
4) Na Nadodrzu są także instytucje działające na rzecz integracji społecznej, kultury i rozwoju przedsiębiorczości. W Nadodrzańskim Centrum Wsparcia, prowadzonym WROCŁAW Skwer u zbiegu ulic Paulińskiej i Rydygiera na Nadodrzu we Wrocławiu – dziki parking przekształcony w ogród społeczny.
5) Działa tu również partnerstwo „Razem dla Nadodrza”, powołane z inicjatywy MOPS, do którego należy kilkanaście instytucji: policja, straż miejska, parafia, szkoły i organizacje pozarządowe zajmujące się problemem wykluczenia.
Dobra praktyka – dobry plan jako podstawa działania początkowo prowadząca rewitalizację Nadodrza Wrocławska Rewitalizacja Sp. z o.o. oparła się na zapisach programu rewitalizacji. Okazało się to jednak niewystarczające przy podejmowaniu bieżących decyzji zarządczych. W związku z tym w 2011 roku powstał Masterplan, dokument o charakterze operacyjnym, który stał się podstawą do podejmowanych decyzji. Określa on na podstawie przeprowadzonych analiz cele przekształceń obszaru, wskazuje sposoby ich osiągania i obejmuje wszystkie istotne kwestie: urbanistyczne, społeczne, gospodarcze i przyrodnicze, z uwzględnieniem wzajemnych powiązań. W masteplanie znajduje się zalecenie stworzenia katalogu tzw. dobrych rozwiązań w zakresie usług lokalizowanych w parterach budynków oraz propagowania rozwiązań i odpowiedniego doradztwa w rozmowach z właścicielami nieruchomości. W Masterplanie wprowadzono także zapisy dotyczące szczególnego wsparcia pożądanego charakteru działalności gospodarczych. Takie działania mają doprowadzić do powstania małych „zagłębi” uzupełniających się wzajemnie usług. Dokument ułatwia również zaplanowanie preferencji i zachęt dla przedsiębiorców w określonych lokalizacjach przestrzennych. Mogą być one powiązane z wypracowywanymi szczegółowymi projektami koncepcyjnymi dla poszczególnych podobszarów, kwartałów, budynków. Masterplan umożliwia stworzenie harmonogramu dla realizacji działań, określenie potrzebnych nakładów finansowych i źródeł pozyskiwania funduszy, w sposób przejrzysty i czytelny dla wszystkich partnerów w rewitalizacji.
6) W Nadodrzu zaproponowano również wprowadzenie funkcji menedżera kwartału, czyli podmiotu, który ma za zadanie poszukiwać partnerów do przedsięwzięć i m.in. udzielać przedsiębiorcom informacji oraz doradzać w zakresie oferty lokali użytkowych, możliwości ich przebudowy lub aranżacji. Menadżer kwartału mógłby również wspierać działania przedsiębiorców związane z autopromocją lub zrzeszeniem miejscowych środowisk handlowych. W masterplanie sprecyzowano, że utworzenie tej funkcji będzie wymagało opracowania dodatkowego dokumentu, m.in. w zakresie wskazania kompetencji i obowiązków takiej jednostki, ale również rozwiązań formalnych związanych z jej powołaniem, szkoleniem, utrzymaniem i aktywnością. Zatem masterplan przedstawia nie tylko cele i planowane do realizacji działania, ale również zapowiada wprowadzenie dodatkowych instrumentów, dokumentów i monitoringu, które umożliwią organizację i zarządzanie przedsięwzięciami. Czynniki sukcesu, wnioski i wskazówki Nadodrze przez wiele lat było zaniedbaną częścią Wrocławia. Pomimo centralnego położenia nie przyciągało uwagi mieszkańców innych dzielnic i odwiedzających Wrocław gości. Od dziesięciu lat zaczęło się zmieniać w atrakcyjne miejsce do zamieszkania i spędzania wolnego czasu. O sukcesie projektu świadczą choćby nowe inwestycje mieszkaniowe i poprawa wizerunku dzielnicy. Pozytywne efekty różnych działań wzajemnie się wzmacniają – udało się to zwłaszcza w przypadku „twardych” i „miękkich” projektów służących rozwojowi działalności artystycznej, rzemieślniczej i gastronomicznej. Umiejętnie promowana działalność artystyczna i rzemieślnicza (oraz działalności unikatowych: sklep pszczelarski, oryginalne punkty gastronomiczne i inne) stworzyło wyrazisty wizerunek osiedla i podniosło jego atrakcyjność. Osiedle mieści obecnie ponad 700 punktów małej i średniej przedsiębiorczości. Z kolei pozytywny wizerunek Nadodrza przysparza pracowniom klientów. Można skorzystać z usług małych firm rodzinnych lub zrobić zakupy na lokalnym bazarze. Oferta usług jest różnorodna i cenowo dostępna dla mieszkańców. Doskonałą podstawą do prowadzenia rewitalizacji jako przedsięwzięcia kompleksowego okazał się masterplan. Pod pojęciem masterplan kryje się strategiczny dokument planistyczny, którego celem jest określenie przyszłego sposobu postępowania na obszarze zdegradowanym. Przystępny sposób prezentacji informacji jest jednym z atutów tego dokumentu. Masterplan dla Nadodrza prezentuje logiczny system przygotowania i realizacji działań planistycznych, inwestycyjnych i nie inwestycyjnych. Kompleksowe podejście prezentowane w dokumencie jest oparte na wieloobszarowych analizach umożliwiających uporządkowane, wzajemnie skoordynowane działania z różnych dziedzin. Masterplan jest instrumentem elastycznym – jego struktura sprzyja wprowadzaniu aktualizacji i modyfikacji, na przykład dodaniu nowych działań. Stworzenie takiego planu wymagało zaangażowania ekspertów, ale cenny wkład – zarówno w cześć diagnostyczną, jak i koncepcyjną – stanowiły konsultacje społeczne z mieszkańcami i z instytucjami działającymi na tym terenie. Zebranie tak wielu opinii było możliwe dzięki akcji informacyjnej (plakaty, ogłoszenia w prasie i internecie) i różnorodnym sposobom zgłaszania uwag (e-mail, zebranie, ankiety, skrzynka na opinie). Rewitalizacja Nadodrza ma również swoje cienie. Nadal wiele zadań wymaga pilnej realizacji – wśród nich m.in.: dalszy rozwój sfery gospodarczej, przeprowadzenie remontów lokali usługowych, w tym zwłaszcza konieczność przenoszenia działalności na czas wykonywania prac w inne miejsca. Negatywne emocje mieszkańców budzą także projekty zmierzające do spowolnienia ruchu samochodowego. Masterplan bierze pod uwagę także ryzyko gentryfikacji zrewitalizowanego obszaru, które mogłoby być związane z silną presją na prywatyzację lokali znajdujących się w zasobie komunalnym. Jednak przygotowany i realizowanych plan działań dla Nadodrza nie przewiduje takiej możliwości. Opracowany dla Nadodrza masterplan może być dzisiaj dodatkowo uzupełniony o aspekt planistyczno-realizacyjny poprzez zastosowanie nowego narzędzia tj. miejscowego planu rewitalizacji, który został wprowadzony ustawą o rewitalizacji. Wieloaspektowy zakres i czytelna struktura masterplanu mogą służyć jako wzór przy sporządzaniu tego rodzaju dokumentów, które powinny być sporządzane od razu po stworzeniu programu rewitalizacji. Równocześnie podjęcie przygotowanie takiego programu powinno być zawsze indywidualna decyzją gminy, bo sam masterplan można stosować w różnym zakresie, w zależności od wielkości, specyfiki gminy i samego programu rewitalizacji.
