Badania EURATOM w działaniu i możliwości dla Europy
Webinarium pt. „Badania EURATOM w działaniu i możliwości dla Europy: Strategiczna autonomia UE i przyszłe systemy energetyczne” („EURATOM Research in Action and Opportunities for Europe: EU Strategic Autonomy and the Future Energy Systems”), zorganizowane z inicjatywy Komisji Europejskiej odbyło się 4 kwietnia 2023 roku
- 16 marca 2023 roku Komisja Europejska przedstawiła propozycję ustawy o Zerowym Przemyśle Netto (Net Zero Industry Act) na rzecz zwiększenia produkcji czystych technologii i przygotowania Unii Europejskiej do transformacji energetycznej. Inicjatywa wpisuje się w Plan Przemysłowy Europejskiego Zielonego Ładu.
- Ustawa o Zerowym Przemyśle Netto określa ramy, które mają zmniejszyć zależność Unii Europejskiej od importu surowców energetycznych. Proponowane przepisy obejmują technologie przyczyniające się do przyspieszenia procesów dekarbonizacji
i dotyczą m.in. małych reaktorów modułowych (Small Modular Reactor - SMR). - Podkreśla się, że małe reaktory modułowe mogą być rozwiązaniem wobec rosnących potrzeb elastycznego wytwarzania energii dla szerszego zakresu użytkowników
i zastosowań, oferując możliwość łączenia energii jądrowej z alternatywnymi źródłami energii, w tym odnawialnymi. - W 2022 roku Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA) opublikowała prognozę globalnej zdolności jądrowej do wytwarzania energii elektrycznej do roku 2050. Zakłada się, że światowa moc wytwórcza energii jądrowej wzrośnie do tego czasu ponad dwukrotnie, w porównaniu z obecnym stanem. Wskazuje się również, że łagodzenie klimatu i energetyczne bezpieczeństwo pozostaną kluczowymi czynnikami wpływającymi na decyzje o kontynuacji lub rozszerzeniu wykorzystania energii jądrowej, także w obliczu obecnej sytuacji geopolitycznej, która naruszyła stabilność europejskich systemów energetycznych.
- W 2022 roku Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej uruchomiła nową Inicjatywę Harmonizacji i Standaryzacji Jądrowej (NHSI) w celu opracowania wspólnych podejść regulacyjnych i przemysłowych do małych reaktorów modułowych. Inicjatywa będzie również wspierać państwa członkowskie w rozwoju energii jądrowej na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego.
- Wstępne Partnerstwo na rzecz Małych Reaktorów Modułowych:
Celem partnerstwa będzie określenie warunków podstawowych oraz ograniczeń w zakresie bezpiecznego projektowania, budowy i eksploatacji małych reaktorów modułowych w Europie w nadchodzącej dekadzie.
- Projekt APIS na rzecz zapewniania bezpiecznych dostaw paliwa dla reaktorów typu VVER, stanowiących obecnie znaczącą część tego typu instalacji w Europie. Projekt będzie realizowany w latach 2023-2025, a jego koordynatorem jest Westinghouse.
Kluczowe cele projektu:
- zwiększenie bezpieczeństwa dostaw paliwa jądrowego do reaktorów typu VVER,
- zapewnienie dostaw paliwa jądrowego na potrzeby bezpiecznej pracy reaktorów,
- koordynacja podejścia w zakresie licencjonowania i zatwierdzania alternatywnego paliwa dla reaktorów typu VVER.
- Projekt ENEN2Plus: „Budowanie europejskich kompetencji w dziedzinie jądrowej poprzez ciągłe zaawansowane i zorganizowane działania edukacyjne i szkoleniowe”. Projekt realizowany w latach 2022-2026 koordynuje Europejska Sieć Edukacji Jądrowej (ENEN).
Kluczowe cele projektu:
- analiza potrzeb kadrowych w sektorze jądrowym,
- informowanie i przyciąganie nowych talentów,
- wzmacnianie kompetencji w zakresie energii jądrowej poprzez ciągłe programy edukacyjno-szkoleniowe,
- rozwój zrównoważonych programów i sieci szkolenia zawodowego,
- ustanowienie skutecznego programu mobilności talentów w dziedzinie energii atomowej,
- internacjonalizacja i zaangażowanie interesariuszy.
- Podczas wydarzenia Komisja Europejska ogłosiła deklarację pt. „Małe reaktory modułowe w Unii Europejskiej do 2030 roku: badania naukowe i innowacje, kształcenie i szkolenie”. Pozostali sygnatariusze deklaracji to Nuclear Europe, SNETP, ENS oraz ENEN. Zgodnie z podjętym zobowiązaniem Unia Europejska będzie nadal przewodzić badaniom, innowacjom oraz kształceniu na rzecz bezpieczeństwa małych reaktorów modułowych, a także wspierać partnerstwo w zakresie SMR.
- W ramach nowego Programu Prac EURATOM na lata 2023-2025, przyjętego 17 marca 2023 roku, Komisja Europejska udostępni 132 mln € na inwestycje w innowacje
i technologie jądrowe, w tym 12 mln € na współfinansowanie naukowców i przemysłu na rzecz współpracy z zainteresowanymi krajami członkowskimi w zakresie bezpieczeństwa zaawansowanym reaktorów modułowych, w tym również SMR. - W okresie 2021-2025 Komisja Europejska na działania EURATOM przeznaczy łącznie 1,38 mld €, w tym 583 mln € na działania pośrednie w zakresie badań i rozwoju syntezy jądrowej, 266 mln € na działania pośrednie w dziedzinie rozszczepienia jądrowego, bezpieczeństwa i ochrony radiologicznej oraz 532 mln € na działania bezpośrednie podejmowane przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej (JRC).
- W 2025 roku Program EURATOM ma zostać przedłużony o kolejne 2 lata, celem dostosowania do długoterminowego budżetu Unii Europejskiej na okres 2021-2027.
- Zaproszenia do składania wniosków w ramach programu EURATOM otwarte są od
4 kwietnia 2023 roku, jedno z nich dedykowane jest również bezpieczeństwu lekkowodnych małych reaktorów modułowych (LW-SMRs). - Projekty i infrastruktury wspierane przez UE i państwa członkowskie:
- ITER - Międzynarodowy Eksperymentalny Reaktor Termonuklearny,
- IFMIF-DONES - Międzynarodowy Ośrodek Napromieniowywania Materiałów Termojądrowych,
- projekt DTT,
- projekt MYRRHA,
- reaktor PALLAS,
- reaktor Jules Horowitz.
- Obszary działań bezpośrednich w ramach programu EURATOM, podejmowanych przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej:
- gospodarowanie odpadami promieniotwórczymi,
- bezpieczeństwo jądrowe elektrowni jądrowych,
- ochrona i bezpieczeństwo jądrowe,
- zastosowania niezwiązane z zasilaniem oraz ochrona przed promieniowaniem,
- wiedza i kompetencje jądrowe.
- Działania Wspólnego Centrum Badawczego Komisji Europejskiej w ramach SMR:
- wspieranie poprawy bezpieczeństwa i ochrony na etapie projektowania, przy wykorzystaniu narzędzi obliczeniowych i laboratoriów do oceny eksperymentów,
- badania przednormatywne i wsparcie dla uzasadnienia bezpieczeństwa reaktorów oraz składowania odpadów poprzez dostarczanie danych eksperymentalnych dotyczących materiałów, paliw i form odpadów,
- wkład w ocenę strefy planowania kryzysowego,
- współpraca przy tworzeniu potrzeb łańcucha dostaw oraz forum regulacyjnego SMR na rzecz harmonizacji wstępnego licencjonowania,
- wkład w identyfikację właściwych tematów badawczych,
- ocena stanu i średniookresowych perspektyw kompetentnej siły roboczej,
- techniczne i naukowe wsparcie polityk i inicjatyw związanych z SMR.
