Oratorium Nowowiejskiego w olsztyńskiej katedrze
14 kwietnia 2019 roku w Bazylice konkatedralnej św. Jakuba w Olsztynie zostanie zaprezentowane monumentalne oratorium Feliksa Nowowiejskiego Znalezienie Świętego Krzyża op. 35 – scena trzecia: Znalezienie, Uwielbienie i Tryumf Krzyża Świętego.
Filharmoników warmińsko-mazurskich z towarzyszeniem solistów: Ewy Biegas – sopran, Sebastiana Szumskiego – baryton i Jarosława Ciecierskiego – organy i Chóru Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie od pulpitu dyrygenckiego poprowadzi Piotr Sułkowski. Przygotowanie chóru – Teresa Majka-Pacanek.
Oratorium Znalezienie Świętego Krzyża op. 35 powstało w latach 1905–1906 i było najważniejszym dziełem berlińskiego okresu twórczości Feliksa Nowowiejskiego. Kompozytor miał wówczas 29 lat, a w dorobku już trzy potężnych rozmiarów oratoria. Autorem libretta dzieła był dr Paul Fleischer, ukrywający się pod pseudonimem Arno Herolaska, berliński przyjaciel i współpracownik Nowowiejskiego. Muzyka Nowowiejskiego jest pełna typowego dla niego rozmachu, późnoromantycznego blasku. Wyraźnie słychać w niej nawiązania do Wagnera czy nieustannie powracające echa Mahlera (chór z towarzyszeniem dzwonków przywodzący na myśl III Symfonię), a także wpływy nauczyciela Nowowiejskiego, Maxa Brucha. Jest to muzyka natchniona i pełna silnej pasji.
Oratorium Znalezienie Świętego Krzyża składa się z trzech części-scen, poprzedzonych wstępem, grywanym często jako osobny poemat symfoniczny zatytułowany Jerozolima. Już w tym monumentalnym preludium, rozpoczynającym się od akordu C-dur z oznaczeniem fortissimo possibile, słuchacze zostają wrzuceni w dźwiękowy świat pełen skrajnych emocji, marszowych rytmów oraz potężnego wolumenu orkiestrowego z wyraźnie wybijającą się blachą. Piętnastominutowa Jerozolima w pigułce streszcza dzieje narodu wybranego: najpierw wspominane są złote czasy króla Dawida, potem upadek świątyni jerozolimskiej, klamrą zaś jest toniczny motyw krzyża, pojawiający się jako symbol jedynej nadziei na odkupienie, zarówno dla Izraelitów, jak i dla słuchaczy.
Treść oratorium przedstawia się następująco: cesarzowa Helena w uroczystej procesji udaje się na Golgotę, gdzie wita ją biskup Jerozolimy Makary. Helena opowiada kapłanowi, że jej syn, Konstantyn Wielki, miał przed bitwą objawienie świetlistego krzyża z napisem „In hoc signo vinces” („Pod tym znakiem zwyciężysz”), poprzysiągł więc, że na miejscu męki Chrystusa zbuduje świątynię. W drugiej scenie Helena ogląda odbywające się na Golgocie harce kapłanek Wenus – fragmenty obrazujące te bachanalia „w rytm osobliwego krakowiaka macabre”, jak pisze Marcin Gmys, należą do najbardziej porywających ustępów twórczości Nowowiejskiego.
Scena trzecia Znalezienie, Uwielbienie i Tryumf Krzyża Świętego, której w całości wysłuchamy podczas koncertu, ukazuje trud przekopywania skał Golgoty w poszukiwaniu prawdziwego krzyża Jezusa. Znalezione zostają trzy krzyże, dwa z nich należą do łotrów straconych wraz z Chrystusem. Prawdziwy krzyż Zbawiciela udaje się rozpoznać dzięki temu, że ożywa dotknięty nim nieboszczyk. Wówczas chór wznosi radosną pieśń. To w tej właśnie scenie usłyszymy jeden z najbardziej natchnionych momentów w twórczości Feliksa Nowowiejskiego: utrzymany w As-dur, tonacji wiary, motet Parce Domine śpiewany przez chór a capella. Opracowanie melodii średniowiecznej antyfony jest w rozbuchanym, wielobarwnym oratorium chwilą kontemplacyjnego wyciszenia.
Koncert realizowany jest pod patronatem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego w ramach przedsięwzięcia TUTTI.pl promującego wykonawstwo muzyki polskiej.
Początek o godz. 20.
